İSLAM VE MÜZİK

İSLAM  VE MÜZİK

PEYGAMBERİMİZ HZ.MUHAMM ED SAV EFENDİMİZ VE MUSIKI

http://www.islam-green34.com/ 

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52:2(2011), ss. 291-310

Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri

Fatih KOCA
ÖĞR. GÖR. ANKARA ÜNİVERSİTESİ İLÂHİYAT FAKÜLTESİ
ihkoca@yahoo.com">neyzenfat ihkoca@yahoo.com

Özet

Her din, kendisine tabi olan insanları ibadetler ine çağırırken birbirind en farklı metodları
kullanmıştır. İslam dininin ibadete çağrı yöntemi, diğer dinlerin uygulamal arına nazaran
çok daha farklıdır. Çünkü Ezân, bizzat insanın kendi sesidir. Hz. Peygamber güzel
ve gür sese hayatı boyunca önem vermiş, İslamın semboller inden birisi olan “Ezân”ın
ise güzel sesli ve mûsikîye vâkıf insanlar tarafından okunmasını tavsiye etmiştir. Kendi
müezzinlerini de güzel sesli insanlard an seçmiştir. Bu makalede Hz. Peygamber’in en
çok bilinen müezzini Hz. Bilal ve diğer müezzinleri ele alınmış ve bu müezzinlerin
seslerine ve mûsikîye olan vukûfiyeti üzerinde durulmuştur.
Anahtar kelimeler: Ezân, Müezzin, Mescid, Ses, Mûsikî, Salât
Abstract
All the religions have used different ways to invite their belivers to the prayer. The
way adopted in Islam is quite different . Because this invitatio n is realised by human
voice. The Prophet Muhammad (Pbuh) attribute d great importanc e to beautiful and
strong human voice and wanted Azan to be called by people who had a beautiful voice
and a good knowledge of music. He chose muezzins who called the faithful to prayer
from those people who had such a bautiful voice. This article is intended to introduce
the muezzins choosed by The Prophet Muhammad (Pbuh) and to give informati on
about their voice character istics and musical knowledge .
Key terms: Azan, Muezzin, Mosque, Masjid, Music, Voice, Salat, Prayer
292 FATIH KOCA

Giriş
Konuya başlamadan önce, müezzinlerin yaptıkları çok önemli bir görev olan
Ezân okuma (Çağrı) hakkında bilgi vermek istiyoruz . Daha sonra Hz. Peygamber’in
müezzinlerini konu edinen bölümü detaylı bir şekilde inceleyec eğiz.

EZÂN

Ezân, insan sesiyle ve belirli lafızlarla namaz vaktinin geldiğini bildiren
ve müminleri namaza çağıran bir davettir. Ezân’ın en önemli dini fonksiyon u,
Müslümanları namaza davet ederken aynı zamanda Tevhîd (Allah’ın varlığı
ve birliği), Nübüvvet (Hz. Muhammed’in Allah’ın elçisi olması), ve ibadetle
ebedi saadet ve kurtuluş (felah) arasındaki ilişki gibi İslam’ın bu önemli esaslarını
günde beş kez Müslümanlara hatırlatmasıdır.1
Namaza çağrı olan Ezân’ın, diğer dinlerin ibadete davet şekillerinden en
önemli farkı insan sesiyle olmasıdır. Güzel sesin varlıklar üzerindeki etkisi
yadsınamaz.2
 Yaradan tarafından insana verilen nimetlerd en birisi olan güzel
sesin tüm canlılar üzerinde güçlü bir tesiri vardır. Çünkü güzel ses ve mûsikî,
insanın duygularını ahenkli nağmelerle ifade etmesini sağlayan yardımcı bir
dildir.3
 Bundan dolayı İslâm, ibadete çağrıda diğer davet yöntemleri yerine
insan sesini tercih etmiştir. Dolayısıyla bu tercih her zaman İslâm mûsikîsi’nde
insan sesinin ön planda olmasına sebep olmuştur.
Tarih boyunca güzel sesli insanlar, diğerlerine göre daha fazla itibar
görmüştür.4
 Çünkü güzel ve terbiyeli sesin insanlar ve hayvanlar üzerindeki tesiri
oldukça yüksektir.5
 Sesi iyi kullanma sanatı olan mûsikînin başlangıcını, insanlığın
varoluşundan itibaren başlatabiliriz.6
 Sonuçta mûsikî, zamanla insanın
duygu ve düşüncelerini yansıtabildiği önemli bir sanat dalı haline gelmiştir.
Hz. Peygamber, sonuçta bir beşerdir; bu beşerî fıtratına binâen, O da güzel sesten
etkilenmiştir. Ezân’ın ilk defa okunması gündeme geldiğinde, Hz. Peygamber’in
Ezân’ı Hz. Bilâl’in okumasını istemesin deki sebep Hz. Bilâl’in sesinin gür ve güzel
1 Abdurrahm an Çetin, “Ezan”, DİA, İstanbul 1995, XII, 36.
2 İbn Haldun, Mukaddime, Terc. Zakir Kadiri Ugan, MEB, İstanbul 1991, II, 423-437.
3 Ruhi Kalender, “Mûsikî ve İnsan”, AÜİFD, Ankara 1998, XXXVII, 265.
4 İrfan Aycan, “İslam Toplumund a Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı”, AÜİF D, Ankara 1998, XXXVIII,
155-193.
5 Ruhi Kalender, “Ruh Hastalıkları Tedavisin de Mûsikî”, AÜİFD, Ankara 1989, XXXI, 274.
6 İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velvelele ri, Ötüken Yayınları, İstanbul
2000, 17-18.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 293
olmasıdır.7
 Muhtemele n Hz. Peygamber, Hz. Bilâl’in sesini daha önceden dinlemiş
ve bundan etkilenmiştir. Nitekim Hz. Bilâl aslen Habeşistanlıydı. Bazı araş-
tırmalarda Habeşlilerin seslerini iyi kullandıkları ve güzel şarkı söylediklerine dair
bilgiler aktarılmaktadır.8
 Bir hadîs-i şerif’de de Hz. Peygamber “Ezân Habeşîlere
aittir”9
 buyurarak Habeşlilerin sesinin güzelliğine vurgu yapmıştır.
Hz. Peygamber’in, müezzinlerini güzel ve gür sesli insanlard an seçtiği bilinmekt edir.
Hz. Bilâl dışındaki müezzinlerinin seslerini n de güzel olduğuna
dair bilgiler mevcuttur . Bu da dine davette güzel ve gür sesin önemli olduğunu
açıkça göstermektedir. Hz. Peygamber gibi kendisind en önceki peygamber lerin
de güzel sese önem verdikler i bilinmekt edir.10
Güzel sesin tesiri, sadece Ezân okuma ile sınırlı değildir. Güzel ses, Kur’ân
tilaveti açısından da son derece önemli ve gereklidi r. Çünkü Kur’an, hem mâna
hem de lafız açısından mûcizevî bir etkiye sahiptir. 11 Mâna açısından i’cazını
ortaya koyabilme k için nasıl müctehidlere ihtiyaç var ise lafız güzelliğini ve
ses insicâmını ortaya koyabilme k için de güzel sesli okuyucula ra ihtiyaç vardır.
Nitekim Hz. Peygamber de hadisleri nde güzel sese vurgu yapmış “Kur’an’ı
(güzel) seslerini zle süsleyiniz”12 buyurarak güzel sesin önemini ortaya koymuş-
tur. İbn Mes’ûd’un Kur’an okuması ile Hz. Peygamber’in duygulanm asını buna
örnek gösterebiliriz.13 Kezâ, sahabîlerin Kur’an’ı güzel bir ses ile okumalarının,
müşriklerin îman etmelerin e vesile olduğunu gösteren örnekler de yaşanmıştır.14
Günümüzde de güzel bir ses ve edâ ile okunan Kur’an-ı Kerim ya da Ezân’ın
tesiriyle îman ile şereflenmiş birçok insan mevcuttur .
7 Süleyman Uludağ, İslam Açısından Mûsikî ve Sema, Uludağ Yayınları, Bursa 1992, 14.
8 Uludağ, a.g.e., 90.
9 Ahmed b. Hanbel, Müsned, Thk: Şuayb el-Ernaût, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût 1999, Hadis no: 8761,
XIV, 368.
10 Mustafa Kılıç, “İslam Kültür Tarihinde Mûsikî”, AÜİFD, XXXI, 40. Yıl Özel Sayısı, Ankara 1989, 405.
11 Kılıç, a.g. m., XXXI, 405.
12 Muhammed b. İsmâîl Ebû Abdillâh el-Buhârî, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru İbn Kesîr, Beyrût 1987,
Tevhîd 52; Süleyman b. el-Eş’as Ebû Dâvud, Sünen, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût (t.y.), Vitr 20.
13 Mehmet Akif Koç, “Kur’an Kıraatinde Türklere Özgü Mahalli Okuyuş Sorunu” , AÜİFD, Ankara
2010, c. 51, S. 2, 79-91.
14 Müşriklerin Hz. Ebû Bekir’in evinin avlusuna gelip onun lâhûtî sesinden Kur’an dinlemele ri ve bunu
dfalarca tekrar etmeleri. Bkz. Muhammed Hamîdullah, İslam Peygamber i, Terc. Salih Tuğ, İstanbul
1993, I, 97-98; Hattaboğlu Ömer, Hz. Peygamber’i öldürme görevini alarak onu öldürmeye giderken
kızkardeşi ile eniştesinin de Müslüman olduğunu öğrendi; hiddetle önce onları öldürmek için evlerine
gitti. Evin önüne ulaştığında evlerinde Tâ-Hâ sûresinin okunduğunu işitti ve cazibesin e kapılarak onlara
ne okuduklarını sordu. Onların bilgi vermemesi karşısında onları dövdü. Ancak bu sûreyi okuyunca
derhal Hz. Peygamber’e giden Hz. Ömer, İslam ile şereflendi. Bkz: Tâ-Hâ Sûresi’nin açıklaması, Hasan
Tahsin Feyizli, Feyzü’l-Furkân Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, İstanbul 2007, 311.
294 FATIH KOCA


A- Terim Olarak Ezân

Arapça bir kelime olan Ezân, e-z-n (أذن (kökünden gelmekted ir. “بالشيء ن َذِ
َ
أ
ْنا
إذ ً“ifadesi, “bir şeyi bildi/öğrendi”15 anlamını taşımaktadır. Kelime bu anlamda
Kur’ân-ı Kerîm’de kullanılmaktadır.16 Kelime olarak “bildirmek, duyurmak,
çağrıda bulunmak, ilan etmek” anlamlarına gelen Ezân özellikle “namaz
vaktini bildirmek” anlamında kullanılmaktadır.17 Terim olarak ise Ezân, vahiy
ve rüya ile belirlene n sözlerle, farz namazların vaktinin geldiğini, müminlere
duyurmayı ifade eder.18 Ezân, İslâm dini’nin şiarı,19 namaza davet; namaz ise
insanı Yüce Yaradan’a yaklaştıran en kutsal ibadettir .20
Çeşitli sebeplerl e okunacak olan Ezân’ı, sesi daha uzaklara duyurabil mek
için yüksek sesle, yüksek bir mekândan okuyan kimseye de müezzin denir.21
Hz. Adem yeryüzüne indirildiği zaman Cebrâil’in onun için Ezân okuduğu
bilgisi de bazı eserlerde geçmektedir.22 Bu bilgiye dayanarak Cebrâil’in ilk
müezzin olduğu kanısına varılabilir. Ezân, Hz. İbrâhim’in çağrısından alınmış
diyebilir iz. 23 O, insanları hacca çağırmış, Hz. Peygamber ise namaza çağrı
olarak Ezân ile davet etmiştir.24

B- Ezân Uygulamasının Başlangıcı

Hicretin birinci veya ikinci yılında25 Ezân’ın vaz’ına sebep olan rüyâ hadisesi
öncesinde Müslümanlar, güneşin hareketle rine göre vaktin girdiğini anlı-
yorlar ve namazlarını kılıyorlardı. Bununla birlikte sahâbe arasında Mescid-i
15 Muhammed b. Mukram İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru’s- Sadr, “e-z-n” mad. Beyrût (t.y.), XIII, 9.
16 Bakara, 2/279; A’râf, 7/177; İbrâhîm, 14/7.
17 İbn Manzûr, “e-z-n” mad., XIII, 9.
18 Çetin, “Ezan”, DİA, XII, 36.
19 Zeynuddîn Ahmed b. Ahmed b. Abillatif ez-Zebîdi, Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarîh Tercemesi ve
Şerhi, çev. ve şerh: Ahmed Naim, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1988, II, 568.
20 Zebîdi, II, 562.
21 Hamîdullah, II, 1084. Müezzin; sözlük olarak çağrıda bulunan, ezan okuyan, kâmet getiren
kimsedir. Kur’an-ı Kerîm’de iki ayette geçmektedir; Araf 7/44, Yusuf 12/70. Münâdîlik, İslam öncesi
Araplar arasında mevcuttur . Mekke’de Dârü’n-Nedve’de yapılan toplantılara insanlar münâdîler vasıtasıyla
çağırılırdı. Bkz. Mustafa Sabri Küçükaşçı, “Müezzin”, DİA, XXXI, 491-495.
22 İbrahim Canan, Kütüb-i Sitte Muhtasarı, Ankara 1989, VIII, 367.
23 Hac, 22/27.
24 Küçükaşçı, “Müezzin”, DİA, XXXI, 491-495.
25 Ebû Muhammed Abdülmelik İbn Hişâm, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru’l-Cîl, Beyrût H.1411.,
II, 159; Ebu’l-Fidâ İsmâîl İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût 1988,
III, 283-284; Canan, VIII, 349; İbrahim Sarıçam, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Diyanet İşleri
Başkanlığı Yayınları, Ankara 2007, 146.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 295
Nebevîde kılınmakta olan namazlar için bir çağrıda bulunulma sı gerektiği
konusunda farklı görüşler ileri sürülmüştü. Nitekim bir müddet sokaklard a
“Namaza! Namaza!” şeklinde bir çağrıda bulunulmuştur.26 Sahâbeden bazıları
Hristiyan ların yaptığı gibi çan (nâkûs) ile; bazıları Yahudiler in yaptığı gibi
adına “Bûk”27 denilen bir boru ile; diğer bazıları ise Mecûsîlerin ateş yakması
gibi eski adetlerle namaza çağrı yapılmasını önerdiler, ancak Hz. Peygamber
bunların hiçbirini uygun görmedi.28 Bu farklı fikirler karşısında bir sonuca
varılamamasından dolayı Hz. Peygamber’in düşünceli olduğunu gören Abdullah
b. Zeyd b. Sa’lebe, Hz. Peygamber i bu halde görmüş olmanın etkisiyle
meclisten ayrılmış ve o gece Ezân ile ilgili bir rüya görmüştür.29 Rüyasında
kendisine yeşil renkli kıyafetler içinde bir kişinin Ezan’ın sözlerini kendisine
öğrettiğini Hz. Peygamber’e bildirmiştir. Bu rüyaya benzer bir rüyayı Ömer
b. Hattab da gördüğünü ifade etmiştir. Hz. Peygamber’e ise Ezân, bu rüyaların
hemen öncesinde vahiy ile bildirilm iştir.30 Hz. Peygamber, görülen bu
rüya hakkında “Bu, inşallah hak-sâdık bir rüyadır”31 buyurmuş ve Abdullah
b. Zeyd’e Ezân lafızlarını Hz. Bilâl’e öğretmesini ve Hz. Bilâl’in de bu lafızlarla
Ezân okumasını emretmiştir.32 Bunun üzerine Hz. Bilal, Beni Neccar
oğullarından bir kadının evinin damına çıkarak ilk sabah Ezân’ını vaktinde
okumuştur.33 Ensâr’ın, “o gün hasta olmasaydı Ezân’ı doğrudan doğruya Abdullah
b. Zeyd okurdu” şeklinde bir kanaate sahip olduğu nakledilm ektedir.3 4
Bu nakilden, Abdullah b. Zeyd’in sesinin de güzel olduğu anlaşılabilir. Ancak
Hz. Peygamber’in Abdullah b. Zeyd’e Ezân’ı Hz. Bilâl’e öğretmesini emrederke n
“Bilal’in sesi seninkind en daha gür”35 şeklinde bir ifade kullanması,
iki güzel ses arasında bir karşılaştırma yaptığını ve Ezân’ın daha güzel sesli
olan kimse tarafından okunmasını istediğini göstermektedir.
26 Zebîdi, II, 552.
27 İbn Hişam, es- Sîret’un-Nebeviyye, II, 149-151.
28 İbn Hişam, II, 149-151; İbn Kesîr, III, 284; Sarıçam, 146.
29 Muhammed b. Abdillâh b. Yahyâ İbn Seyyidi’n-Nâs, Uyûnu’l-Eser fî Funûni’l-Meğâzî ve’ş-
Şemâil ve’s-Siyer, Müessesetü Izziddîn li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, Beyrût 1986, I, 269.
30 İbn Hişam, II, 149-151; Zebîdi, II, 556.
31 Ahmed, b. Hanbel, Hadis no: 16477, XXVI, 400.
32 İbn Hişâm, III, 41.
33 İbn Hişam, III, 41.
34 İbn Seyyidi’n-Nâs, I, 269.
35 İbn Hişâm, III, 41.
296 FATIH KOCA

C- Ezân’ın Hükmü

Ezân’ın Kur’an ile sâbit olduğuna şu ayetler delâlet etmektedi r;36 “Siz namaza
çağırdığınız vakit onu alaya alıp eğlence yerine koyuyorla r. Bu şüphesiz
onların akılları ermeyen bir toplum olmalarındandır.”37 “Ey iman edenler!
Cuma günü namaz için çağrı yapıldığı zaman, hemen Allah’ın zikrine koşun
ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseni z bu, sizin için daha hayırlıdır.”38 O halde
Ezân, dinin önemli kavramlarından ve semboller inden birisidir .

D- Ez’an’ın Sözleri

Ezân şu sözlerden oluşmaktadır;
Allâhu Ekber, (Allah en büyüktür) 4 kez.
Eşhedü en Lâilâhe illallah, (Allah’tan başka tanrı olmadığına şehâdet ederim)
2 kez.
Eşhedü enne Muhammede rrasûlullah, (Muhammed’in Allah’ın elçisi oldu-
ğuna şehâdet ederim) 2 kez.
Hayye ale’s-Salâh, (Haydi namaza) 2 kez.
Hayye ale’l-Felâh, (Haydi kurtuluşa) 2 kez.
es-Salâtu hayrun mine’n-nevm, (Namaz uykudan hayırlıdır) 2 kez, (sadece
sabah Ezân’ında okunur) Bu bölüm, Hz. Bilâl’in ilavesidi r.39
Allâhu Ekber, (Allah en büyüktür) 2 kez.
Lâilâhe illallâh,40 (Allah’tan başka tanrı yoktur) 1 kez.
Ezân’ın o günden beri güzel sesli müezzinler tarafından okunması itibar
görmüştür. Hz. Peygamber de bunu teşvik etmiş, Hz. Bilâl’e sesinin güzelliği
ve etkisinde n dolayı “Bizi namazla rahatlat ey Bilâl”41 buyurarak, ezanın sesi
güzel insanlar tarafından okunması gerektiğine işaret etmiştir.

E- Tarihte Ezân

İslam dünyasında, tarih boyunca ezan ile Müslümanların özgürlüğü arasında
çok yakın bir ilişki kurulmuştur. Nitekim Ezân’ın ilk ortaya çıktığı yer olan
36 Zebîdî, II, 551.
37 Mâide, 5/58.
38 Cuma, 62/9.
39 Mehmed Zihni Efendi, el-Hakâyık mimmâ fi’l-Camii’s-Sağîr ve’l-Meşârik minel- Hadîs, İstanbul
1310/1892, 186-188.
40 Muhammed Hudarî, Nûru’l-Yakîn fî Sîreti Seyyidi’l-Mürselîn, Beyrût 2006, s. 106; Zebîdî, II, 555.
41 Ebû Davud, Edeb 86.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 297
Medine, aynı dönemdeki Mekke’ye göre Müslümanlar’ın dinlerini çok daha
rahat bir şekilde yaşadıkları bir yerdi. Bu nedenle olsa gerek, İslam tarihinde
Ezân’la Müslümanların ibadete çağrılması, Hz. Peygamber’in hicretini n hemen
sonrasında Medine’de gerçekleşebilmiştir.
Hicretten sonraki dönemlerde de Ezan, İslam dünyasında fetih ve zaferleri n
birer unsuru olmuştur. Mekke’nin fethedilm esinden sonra ele geçirilen her
beldede ilk uygulama olarak fethi müjdelemek için “Fetih Ezan’ı” okunması
bir adet haline gelmiştir.42 Hz. Peygamber bu beldelere tayin ettiği valilere,
İslam’a giren kabileler için imam ve müezzin tayin edilmesin i emretmiş, tayin
edilen bu kimseleri n seslerini n güzel olmasına, Kur’an-ı Kerim’i gereği gibi
güzel okuyan kişilerden seçilmesine dikkat edilmesin i emretmiştir. Bunların
yanında bu seçilen müezzinlerin mûsikîye vukûfiyeti olan kişilerden seçilmesine
de özen gösterilmesini tavsiye etmiştir.43 Hem Hz. Peygamber döneminde
hem de ondan sonraki dönemlerde yerleşim merkezler ine atanan valilerin
toplumu yönetme görevinin dışında camide imamlık ve hatiplik görevlerini de
yapmakta oldukları bilinmekt edir.44 Bu, tayin edilen valilerin seçiminde onların
kıraatinin ve fasih konuşmasının Hz. Peygamber ya da halife tarafından
göz ardı edilmediği ve özenle seçildiğine bir işaret olarak telakki edilebili r.
HZ. PEYGAMBER’İN MÜEZZİNLERİ
Hz. Peygamber’in müezzinlerinin araştırılması ile yakından ilgili bir diğer
husus ise Asr-ı Saâdetteki müezzinlerin Ezân hizmetini nerelerde ve nasıl îfa
ettikleri meselesid ir. Çünkü Ezân, genellikl e, mescidle birlikte düşünülen bir
kavramdır. Ezan konusunda günümüzde de zaman zaman dile getirilen farklı
yaklaşımlara ya da tartışmalara ışık tutması bakımından Hz. Peygamber zamanındaki
mescidler de takip edilen ezan uygulamasından kısaca bahsetmek
yerinde olacaktır.
Makrîzî’nin aktardığına göre Asr-ı Saâdette Medine’de Mescid-i Nebevî
dışında dokuz mescid bulunmakt a idi.45 Bu mescidler de mü’minler, Hz.
42 Mustafa Uzun, “Ezan”, DİA, XII, 43.
43 Küçükaşçı, “Müezzin”, DİA, XXXI, 491-495.
44 Ünal Kılıç, Peygamber ve Dört Halife Günlerinde Şehir Yönetimi ve Valilik, Yediveren Yayınları, Konya
2004, s.105-106.
45 Takıyuddîn Ahmed b. Alî el-Makrîzî, el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtat ve’l-Âsâr, Mektebetü
Medbûlâ, Kâhire 1997, III, 205; Ebû Dâvud’dan yapılan bu nakil bazı kaynaklar da mescitler in
sayısının Mescid-i Nebevî ile birlikte dokuz tane olduğu şeklinde yer almaktadır. Bununla birlikte Hz. 
298 FATIH KOCA
Bilâl’in Mescid-i Nebevî’den okuduğu Ezan’la namaz kılıyorlar idi.46 Bu rivayet
göz önüne alındığında Hz. Peygamber’in Medine’deki resmî görevli
müezzinlerinin sadece Hz. Bilâl ile İbn Ümmi Mektûm’dan ibaret olduğu,
Medine’deki diğer mescitler de resmî bir müezzinin olmadığı, bu mescitler de
Mescid-i Nebevîden okunan Ezân’a göre namaz kılındığı, o dönemde merkezî
Ezân uygulamasının var olduğu anlaşılmaktadır. Fakat Mescid-i Nebevî’den
okunan Ezân’ın ulaşması mümkün olmayan Kuba Mescidi’inde Sa’d elKaraz’ın
resmî bir müezzin olarak Ezân okuduğu da bilinmekt edir.47 Hicret
sonrasında Medîne’nin nüfusunun onbinin üzerinde, eli kılıç tutan Müslü-
manların nüfusunun ise bin beşyüz civarında olduğu48 ve Ezân’ın yüksek bir
yerden okunduğu49 göz önünde bulunduru lduğunda, modern hayatın getirdiği
şehir ortamının bulunmadığı Medîne’de, okunan tek bir Ezân’ın her yerden
duyulması imkânsız ise de müezzinin okuduğu Ezân’ı en azından mescidin
civarındaki Müslümanlara duyurdukl arı düşünülebilir.
Ezân okumada öncelik, güzel ses, gür ses, güzel okuma ve vakti iyi tayin
edebilme şartıdır.50 Hz. Peygamber şöyle buyurmakt adır; “Ezân okurken sesini
yükselt, zira müezzinin sesini işiten insan, cin, sair her şey kıyamet günü
onun lehine şehâdet edecektir .”51 Yine başka bir hadîs-i şerif’de şöyle buyurulur:
“Müezzinler kıyamet günü, boyun itibarı ile insanların en uzun boyluları
olacaklar dır.”52 Diğer hadîs-i şeriflerde ise: “Müezzin sesinin ulaştığı yere
kadar bağışlanır. Sesini duyan her şey onu tasdik eder, ayrıca onun için namaz
kılanların ecri vardır.
53 Ezân okurken sesinizi yükseltin, çünkü her duyan
kıyamet gününde onun lehine tanıklık edecektir .
54
Peygamber’in içerisinde namaz kıldığı ve kılmadığı başka mescidler den bahsedilm ektedir. (Ayrıntılı
bilgi için bkz: Moğoltây b. Kılıç b. Abdillâh el-Hıkrî, el-İ’lâm bi Sünnetihi Aleyhi’s-Selâm, Suudi Arabistan,
1999, I, 1216 (vd.).
46 Makrîzî, III, 205.
47 Muhammed Abdülhay el-Kettânî, et-Terâtibu’l-İdâriyye, Thk. Ahmet Özel, İz Yayıncılık, İstanbul
1990-1993. I, 162; Kettâni, I, 156-157.
48 Hamidulla h, I, 183.
49 Kettânî, I, 162. Kettânî, Mi’zene’nin (Minâre’nin) Hz. Peygamber hayatta iken olmadığını iddia
etmektedi r. O, Ezân’ların onun döneminde, Hz. Bilâl’in Hz. Hafsa’nın evindeki yüksek bir yerden ezan
okuduğunu söylemektedir. Bkz. Kettâni aynı yer.
50 Canan, VIII, 319.
51 Ebu Davud, Salat 31.
52 Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd İbn Mace el-Kazvinî, Sünen, Dâru’l-Fikr, Beyrût (t.y.), Ezan 5.
53 Ebu Dâvûd, Salât 31; İbn Mâce, Ezân 5.
54 Buhârî, Ezân 5; Ahmed b. Şuayb Ebû Abdirrahmân en-Nesâî, Sünen, Mektebetü’l-Matbûâti’lİslâmiyye,
Haleb 1986, Ezân 14.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 299
Hz. Peygamber, Ezân’ın nasıl okunacağını şu ifadelerl e ortaya koymuştur:
Ebû Mahzûre’ye Resûlullah, Haydi sesini yükseltip uzatarak (tercî yaparak)
oku.55 Hz. Bilâl’e, Ezân okuduğun zaman ağır ağır oku, kamet getirdiğin zaman
ise acele ve çabuk getir.56 Yine Hz. Peygamber’in Hz. Bilâl’e, “Ezân okurken
parmaklarını kulaklarının üstüne koyarak okumasını emretti,57 ve şöyle dedi;
“Bu, sesin gür çıkması için daha iyidir”.58 Başka bir hadîs de ise; “Elfâz-ı ezânı
açık söyleyenden başkası size ezan okumasın” buyurarak Ezân’ın açık ifadelerl e
okunmasını ve dinleyenl eri de yormayaca k şekilde okunmasını tavsiye etmiştir.59
Ezân’ı dinleyenl er için ise; “Ezân’ı duyduğunuz zaman, tıpkı müezzinin söylediği
gibi söyleyiniz”60 buyurmuş ve yine; “Her kim Ezân’ı işittiği zaman; “Kılınmak
üzere olan namazın ey Rabbi Celîl’i, Muhammed aleyhi’s-salâtü ve’s-selâm’a
vesîleyi, fazîleti ihsân et. Bir de kendisine va’dettiğin Makâm-ı Mahmûd’u verip
oraya vardır. Hiç şüphe yok ki Sen, va’dinden dönmezsin” derse, ona kıyamet
gününde şefaat edeceğini müjdelemiştir. 61
Mescid-i Nebevî’nin arka tarafına müezzinlerin Ezân okuması için
“Mi’zene-Minâre”62 adı verilen yüksekçe bir yer yapılmıştır. Müezzinler
Ezân’ları buradan okurdu. Bayram namazına gidilirke n müezzinler Hz.
Peygamber’in önünde yürürler, ellerinde Habeş Necâşisi Ashame’nin hediye
olarak gönderdiği ve adına “Anaze” denilen asayı taşırlardı. Resûlullah ve iki
halife döneminde Cuma namazı için hutbeden önce sadece iç Ezân okunurdu.
Hz. Osman döneminden itibaren ise, artan cemaatin durumu düşünülerek dış
Ezân da okunmaya başlanmıştır.63
Hz. Peygamber hayatta iken onun müezzinliğini yapan dört müezzinden
bahsedili r ki bunlar; Bilâl b. Rebâh el-Habeşî, Abdullah b. Ümmi Mektûm,
Ebû Manzûre/Mahzûra, Sa’d b. Âız (Sa’du’l Karaz) dır.64 Kettâni’nin et-
55 Ebû Dâvûd, Salât 28; Tercî; Şahadeteynin her birini müezzinin yavaşça ve yalnız kendisi duyacak
kadar okuduktan sonra yüksek sesle tekrar etmesine denir. Bkz. Zebîdi, II , 557.
56 Muhammed b. Îsâ Ebû Îsâ et-Tirmizî, Sünen, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût (t.y.), Salât 143.
57 İbn Mâce, Ezân 3.
58 İbn Mâce, Ezân 3.
59 Zebîdî, II , 567.
60 Tirmizî, Salât 154.
61 Zebîdî, II , 574.
62 Kettânî, I, 162.
63 Küçükaşçı, “Müezzin”, DİA, XXXI, 491-495.
64 Ahmet Hakkı Turabi, “İlk Dönem İslam Dünyasında Mûsikî Çalışmalarına Bakış”, MÜİFD, S.
13-14-15, 225-248, İstanbul 1997; Zebîdi, Tecrid-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, II, 560.
300 FATIH KOCA
Terâtibu’l-İdâriyye isimli eserinde bu sayı sekize kadar çıkarılmıştır. Bu dört
isme ilaveler, Ziyâd b. Hâris es-Sudâi, Abdülaziz b. Esam65, Sevbân ve Osman
b. Affan’dır.66 Ezan rüyasını gören Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe de kamet
getirdiği için, onu da Hz. Peygamber’in müezzinleri arasında zikredebi liriz.67
Hz. Peygamber’in müezzinleri, yaptıkları bu görevi gönüllülük esasına dayanarak
îfa etmişlerdir. Asr-ı saâdet döneminde bu göreve istinaden belirli bir
ücret aldıklarına dair bir bilgi bulunmama ktadır. Müezzinlere ilk defa maaş
bağlayan halife ise Hz. Osman’dır.68 Ancak Hz. Ömer döneminde artan gelirler
vesilesiy le memurlara bağlanan maaşla69 müezzinlerin maaşlarının da göz
önünde bulunduru lduğu düşünülebilir.

A- Hz. Peygamber’in Resmî Müezzinleri

1- Bilâl b. Rebâh el-Habeşî (ö.20/641)

İlk Müslümanlardan olan Bilâl b. Rebah el-Habeşî (ö.20/641),70 imân ile
müşerref olduktan sonra müşriklerin şiddetli işkencelerine maruz kalmışsa da
kararında sebât göstermiştir.71 Başlangıçta köle iken Hz. Ebû Bekir’in kendisini
satın alıp azat etmesiyle Hz. Peygamber’e daim hizmet edip, sesinin
güzelliği ve etkisinde n dolayı Hz. Peygamber’in müezzini olmuştur.72Hz.
Bilâl, görünüm itibariyl e uzun boylu ve esmer tenlidir. Mekke müvelledlerinden73
olup Habeşistanlıdır. Annesi Benû Cumah cariyeler inden Hamâme’dir.74
Hicrî 20’de altmış üç yaşında Şam’da vefat etmiştir. Hz. Peygamber’in hazinedar lık
hizmetini de yapan75 Hz. Bilâl, ilk kez Ezân okuyan müezzindir. İlk
kâmet getiren ise Abdullah b. Zeyd’dir.76 Rüyayı Abdullah b. Zeyd görmüştür,
65 Abdülaziz’in, İbn Ümmü Mektûm olduğu konusunda bazı rivayetle rde mevcuttur . Bkz. Kettâni
I, 156-159.
66 Kettâni, I, 156-159.
67 Kettâni, I, 157.
68 Abdurrahm an b. Ebi Bekr es-Suyûtî, Târîhu’l- Hulefâ, Matbaatü’s-Seâde, Mısır 1952, s. 24.
69 Kılıç, s. 161-162.
70 Hayruddîn b. Mahmûd ez-Ziriklî, el-A’lâm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, (b.y.) 2002, II, 73.
71 Muhammed Yusuf Kandehlevî, Hayatü’s-Sahabe, Terc. Sıtkı Gülle, İstanbul 1990, II, 258.
72 Zebîdi, I, 578-579; İmam Kastalâni, Merâbib-i Ledünniyye Tercümesi, Çev: Şâir Bâkî, Sad: H.
Rahmi Yananlı, İstanbul 1983, I, 353.
73 Müvelled: Saf Arap olmayan, ırken Arap olmayıp Araplar arasında yetişen kimse. Bkz. İbn
Manzûr, “v-l-d” mad. III, 467.
74 Zebîdi, II, 578-579.
75 Zebîdi, II, 578-579.
76 Kettâni, I, 157.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 301
ancak sesinin daha gür ve güçlü olmasından dolayı Hz. Peygamber’in emri ile
Ezânları Hz. Bilâl okumuştur.
Belirtild iğine göre bir gece de iki Ezân okunurdu. Bunlardan ilki fecir’den
önce sahabeyi teheccüde kaldırmak için okunan Seherî Ezân’dır. Bu ilk ezan
Bilâli Habeşî tarafından okunmakta idi. Benî Neccâr’dan bir kadın şöyle der; “
Benim evim mescidin etrafındaki evlerin en yükseği idi. Bilâl de Ezân’ı burada
okurdu. O, Ezân’dan önce hep şu duayı yapardı”, “Ey Allah’ım ben sana hamd
eder ve Kureyş’in senin dinine karşı koymalarına karşı senden yardım dilerim.”
O, bu duasını hiç terk etmedi.
77 İkinci Ezân ise sabah namazının vaktini bildirmek
için okunan sabah Ezân’ıdır. Bu Ezân’ı ise İbn. Ümmi Mektum okumakta
idi. Hz. Bilâl sabah Ezân’ına mahsus olan “es-Salâtü hayrun min’en-Nevm”
ibaresini sabah Ezân’ına ilave etmiştir. Bir sabah Hz. Bilâl Ezân için mescide
geldiğinde Hz. Peygamber’in biraz dalmış olduğunu görür ve iki kere “esSalâtü
hayrun min’en-Nevm” diye seslenir. Bu Hz. Peygamber’in çok hoşuna
gider ve; “Bilâl bu ne güzel söz! Sabah Ezân’larını okuduğunda bunu söyle!”
diye emir buyurmuşlardır.78 Buna “tesvîb”79 denilir. Tesvîp lügat olarak, bir duyurma,
yaptıktan sonra dönüp tekrar duyurma yapmaktır. Üçe ayrılır, birincisi
ezandan sonraki kâmet, ikincisi sabah Ezân’ında okunan “es-Salâtü hayrun
minen-Nevm” ibaresi, üçüncüsü ise halkın Ezân’a rağmen namaza yetişmekte
ağır davranmal arından dolayı müezzinin “Kad kâmeti’s-Salât” demesidir .80 Bu
ilave Hz. Peygamber tarafından da tasdik edilmiştir. Hz. Bilâl Ezân okuduktan
sonra Hz. Peygamber’in kapısı önünde durur, “ Allah’ın selâmı üzerine olsun
ey Allah’ın Resûlü, Selâm senin üzerine olsun, anam babam sana fedâ olsun,
haydi namaza!” derdi.81 Hz. Bilâl Hz. Peygamber’in hücresinden çıkışını gö-
zetler, O oradan çıkmadan kamet getirmezd i.82
Hz. Bilâl Hz. Peygamber’in vefatından sonra derin bir üzüntü yaşamış, Halife
Hz. Ebû Bekir’in ısrarı üzerine Medine’de bir müddet kalmış ancak onun
vefatından sonra Hz. Ömer’den izin alarak Şam’a hicret etmiştir. Hz. Ömer’in
bir keresinde Şam’a ziyaretin de Onun ısrarı üzerine Hz. Bilâl bir defaya mah-
77 İbn Hişam, Sîret-i İbn Hişam, Terc. Hasan Ege, İstanbul 1994, II,181.
78 Zebîdi, II,560.
79 Mehmed Zihni, s.186-188.
80 Canan, VIII,347.
81 Kettâni, I, 157-158.
82 Zebîdi, II,601.
302 FATIH KOCA
sus Ezân okumuş, hem kendisi hem de Hz. Ömer karşılıklı gözyaşı dökmüş-
lerdir. Bu minval üzere bir gün Hz. Peygamber’i rüyasında görmüş, efendimiz
kendisine rüyada “Nedir bu ayrılık? Sen ey Bilâl bizi incittin, neden bizi
ziyarete gelmezsin” buyurarak Medine’ye çağırmıştır. O da Medine’ye gitmiş
Ravza-i Mutahhara’nın toprağına yüz sürmüş, daha sonra Hz. Peygamber’in
torunlarını görüp ikisine sarılarak ağlamıştır. Sabah Ezân’ını okuyarak ehl-i
Medine’ye o sabah duygusal atmosfer yaşatmış, ancak Ezân’ın yarısında bayılarak
yere düşmüştür. Medine’de fazla kalmamış, Şam’a geri dönmüş ve
altmış üç yaşında orada vefat etmiştir.83

2- Abdullah b. Ümmi Mektûm (ö.23/643)

Kettâni’nin et-Terâtibü’l-İdâriyye’sinde geçen bilgilere göre Abdülaziz b.
Esam da Hz. Peygamber’in müezzinlerindendir. Buradaki bilgilere göre bu
sahabînin, Abdullah b. Ümmi Mektûm olduğu söylenmektedir. Yani bu ikisi
ayrı müezzinler değil aslında aynı kişidir.84
Ümmi Mektûm’un (ö.23/643)85 asıl ismi Amr b. Kays’tır. Babası Kays,
Hz. Hatice validemiz in dayısı Kays b. Zâide b. el-Esam’dır.86 Annesi Ümmi
Mektûm Âtike binti Abdullah el-Mahzûmiye’dir.87 Ümmi Mektûm âmâ yani
görme özürlü idi. Ümmi Mektûm’un birgün Hz. Peygamber’in huzuruna gelip
İslam hakkında kendisind en bilgi almaya geldiğini beyan ettiği sırada Hz.
Peygamber kibirli bazı müşrik liderler ile görüşmekte idi. Onun bu sorusuna
Hz. Peygamber çok meşgul olduğu için yüzünü ekşitip öteye dönmüş, yanındakileri
dinlemeye devam etmişti. Kur’an-ı Kerîm’in 80. Sûresi olan Abese
Sûresi, işte bu olaya binâen nazil olmuştur.88
İbn Ümmi Mektûm Kureyş’den ve muhacirle rin önde gelenleri ndendir.
Hz. Peygamber Medine’den cihat için çıktıklarında onu yerine vekil tayin
etmiş, namazların imamlığını da yine o yapmıştır. Bu, on üç defa olmuştur.
Hz. Peygamber Tebuk seferine çıktığında ise yine âmâ olan Ityân b. Mâlikî’yi
imam olarak tayin etmiştir.89
83 Mehmed Zihni, s.186-188; Kettâni, I, 157; Canan, VIII, 354.
84 Kettâni, I, 156-157.
85 Ziriklî, V, 83.
86 Mehmed Zihni, s. 13-14.
87 Zebîdi, II, 579.
88 Bkz. Kur’an-ı Kerim, Abese, (584. Dipnot), DİB, Heyet, Ankara 2009.
89 Mehmed Zihni, 13-14.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 303
Hz. Bilâl sabah ezanını geceleyin okur, Ümmi Mektûm ise fecr doğmadık-
ça ezanı okumazdı. Bundan şunu anlarız, birinci ezanı Bilâl, ikinci ezanı ise
Ümmi Mektûm okurdu. Hz. Peygamber imsak vaktini belirleme k için şöyle
buyurur; “Bilâl ezan okuyunca yiyin için tâ ki Ümmi Mektûm ezan okuyana
dek.”90 İbn Ümmi Mektûm Hz. Ömer zamanında Kadisiye muharebes ine siyah
bir bayrak ile katılmış ve bu muharebed e şehit düşmüştür.91

3- Ebû Mahzûre (ö.59/679)

Semure b. Muir, Evs b. Muir ya da Muir b. Mahzûre diye anılır. Mekke’nin
fethinden sonra Hz. Peygamber, Ebû Mahzûre’nin (ö.59/679)92 Mekke’nin
dışında bir yerde Mekkeli gençlerle Ezân’ı alaya alarak okuduğunu işitmiş
ve onu huzura çağırtmıştır. O, kendisini n idam edileceğini zannetmiş, ancak
Hz. Peygamber’in onu imana davet etmesiyle iman ile müşerref olmuştur. Bu
olaydan sonra Hz. Peygamber onu Harem-i Şerif’e müezzin tayin etmiştir.93
Hz. Peygamber’in yirmi kadar kişiye Ezân okutup dinlediği ve içlerinden
Ebû Mahzûre’nin sesini beğenerek ona Ezân cümlelerini öğrettiği de rivayet
edilir.94 Ebû Mahzûre, o gün Hz. Peygamber’in kendisine Ezân’ı okuma
usûlünü öğrettiğini ve başının ön kısmını meshettiğini söyler.95 Ebû Mahzûre
Ezân’ı Tercî96 yaparak okur, Hz. Bilâl ise Tercî yapmadan okurdu.97 Kendisini n
sesi gür ve güzeldi. Vefatına kadar Harem-i Şerif’in müezzinliğini yapmıştır.
Ondan sonra bu görevi amcazâdeleri, onlardan sonra da müezzinlik
görevi Rebia b. Sa’d oğullarına geçmiştir.98
Hz. Ömer’in, kendisine şöyle dediği de rivayet edilmekte dir; “Bağırdığın
vakit göbeğinin altı yarılır diye korkmaz mısın?”99 Ebû Mahzûre Mekke okuyuşunun
kurucusu kabul edilmiştir.100
90 İbn Ümmi Mektûm’un ikinci Ezân’ı, imsak vaktinin geldiği anlamını ifade etmektedi r. Zebîdi,
II, 579-580; Mehmed Zihni, 13-14.
91 Mehmed Zihni, 13-14.
92 Ziriklî, el-A’lâm, II, 31.
93 Mehmed Zihni, 13-14,139-140.
94 Küçükaşçı, “Müezzin” DİA, XXXI, 491-495.
95 Ebû Dâvûd, Salat 28; Nesâî, Ezan 3,4.
96 Tercî: Şahadeteynin her birinin müezzinin yavaşça ve yalnız kendisi duyacak kadar okuduktan
sonra yüksek sesle tekrar etmesi.
97 Zebîdî, II, 560.
98 Mehmed Zihni, 139-140; Canan, VIII, 350-351.
99 Mehmed Zihni, 139-140.
100 Küçükaşçı, “Müezzin” DİA, XXXI, 491-495.
304 FATIH KOCA

4- Sa’d b. Âid101 (Sa’du’l Karaz)

Sa’d el-Kuraz/Karaz Hz. Peygamber’in müezzinlerindendir.102 Hz. Peygamber
Kuba’ya geldiğinde yanında daima Hz. Bilâl’i de getirir ona orada Ezân
okutur, orada bulunan Müslümanlar da Ezân’ı duyunca mescide toplanırlardı.
Bir defasında Kuba’ya yanında Bilâl olmaksızın gelmişti. Orada bulunan Sa’d
el-Kurâz hemen hurma ağacına çıkarak Ezân okumaya başladı. Hz. Peygamber
ona bunu neden yaptığını sorduğunda Sa’d; “Ey Allah’ın elçisi, sen gelince
zencileri n sana baktığını ve sana bir şeyler yapacakla rından korktum. Halkın
hemen buraya toplanmasını sağlamak amacıyla Ezân okudum” dedi. Hz. Peygamber
de buna karşılık ona; “İyi yaptın. Bilâl’i yanımda görmediğin zaman sen
Ezân oku!” buyurarak ona tenbihte bulunmuştur. Hz. Peygamber ona özellikle
Kubâ mescidind e Ezân okuması için müsaade etmiştir.103
O, Hz. Peygamber hayatta iken üç kez Ezân okumuştur.104 Hz. Bilâl Şam’a
gidince Kuba’da Ezân okumakta olan Sa’d, daha sonra Mescid-i Nebevî’de de
Ezân okumuştur.105 Hz. Ebû Bekir halife olunca Sa’d onun kapısı önünde durur;
“ Allah’ın selam, rahmet ve bereketi üzerine olsun ey Allah’ın Resûlü’nün
halifesi, haydi namaza, haydi felâha” derdi.106
Sa’d b. Âid Medine okuyuşunun kurucusu kabul edilmekte dir.107 Sa’du’lKaraz’ın,
Haccâc’ın (ö.94/714)108 zamanına kadar yaşadığı belirtilm ektedir.
Sa’du’l-Karaz’ın vefatından sonra Mescid-i Nebevî’de Ezân okuma görevi
oğulları tarafından da sürdürülmüştür.109

B- Hz. Peygamber Döneminde Muhtelif Zamanlard a Müezzinlik Yapanlar

1- Ziyâd b. el-Hâris es-Sudâi

Ziyâd b. Hâris es-Sudâi, Hz. Peygamber’in müezzinlerindendir. Bir defasında
Hz. Bilâl’in mescidde olmayışından dolayı sabah namazında Ezân oku-
101 Sa’d b. Âid’in adı Sa’d b. Aiz olarak da verilmiştir. Bkz: Zebîdî, II, 560.
102 Kettâni, I, 156-157.
103 Şihâbuddîn Ahmed b. Alî İbn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Dâru’l-Cîl, Beyrût
1412/1991, III, 65.
104 Kandehlevî, III, 384.
105 İbn Hacer, el-İsâbe, III,65; Kettânî, I, 157.
106 Kettânî, I, 158.
107 Küçükaşçı, “Müezzin” DİA, XXXI, 491-495.
108 Ahmet Lütfi Kazancı, “Haccâc b. Yusuf es-Sakafî”, UÜİFD, IV/IV, Bursa 1992.
109 İbn Hacer, el-İsâbe, III, 65.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 305
muştur. Hz. Bilâl ise namaza yetişmiş, kamet getirmeyi istemiş, ancak bunun
üzerine Hz. Peygamber; “Sudâîler’in kardeşi Ezân okudu. Ezân’ı kim okuduysa
kâmeti de o yapsın” buyurmuştur.110
Sudâî’nin bilahere Mısır’a yerleştiği ve burada büyük itibar gördüğü daha
sonra Medine’ye gelerek Muaviye b. Ebî Süfyân’ın hilafeti zamanında, burada
vefat ettiği belirtilm ektedir.1 11

2- Sevbân (ö.54/674)

Sevbân Hz. Peygamber’in azatlı kölelerindendir. Aslen Serat’lıdır. Burası
Mekke ile yemen arasında bir yerdir. Künyesi Ebû Abdullah’tır. Vaktiyle
esir düşmüş, Hz. Peygamber de onu satın alarak kendisine “İster memleketi ne
dön, istersen bizimle kal” buyurmuşlardır. Kendisini n rivayet ettiği bir
hadîste; “Bir defasında Ezân okuyup Nebî’nin yanına girdim ve ey Allah’ın
Resûlü, ben Ezân okudum dedim. Bunun üzerine Resûlullah; “Sabah olmadık-
ça Ezân okuma” buyurdu. Sonra ona gelerek tekrar “Ezân okudum” dedim, O
da; “Fecri görmedikçe Ezân okuma buyurdu”. Sonra kendisine üçüncü defa
gelerek “Ezân okudum” deyince, iki elini birleştirip sonra birbirind en ayırdı
ve “Onu böyle görmedikçe Ezân okuma” buyurdu.1 12
Ezân lafızları ikişerdir. Hz. Bilâl Ezân lafızlarını ikişerli okur, kameti tek
getirir, Abdullah b. Zeyd rüyada Ezân’ın da kametin de ikişerli olarak öğretildiğini
beyan ederek hem Ezân’ı hem de kameti ikişerli okurdu. Sevbân’ın
da Ezân’ı ikişerli okuduğu zikredili r.113 Hz. Peygamber’in vefatıyla Suriye
ve Mısır’a gitmiş, Mısır’ın fethinde bulunmuş, yüzyirmi dört hadîs rivayet
etmiştir. Hicrî 54 yılında Hıms’da vefat etmiştir.114

3- Osman b. Affan (ö.35/656)

Tam adı, Osman b. Affân b. Ebi’l-âs b. Ümeyye b. Abdi’ş-Şems b. Abdi
Menâf el-Kuraşî el-Emevî’dir.115 Hz. Ebu Bekr’in İslam’a davet etmesiyle
Müslüman olmuştur.116 Hz. Peygamber’in kızlarından önce Rukıyye, daha
sonra ise Ümmü Külsûm ile evlenmiştir. Hz. Peygamber’in üçüncü halifesi
110 Muhammed İbn Sa’d, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Dâru Sâdir, Beyrût (t.y.), VII, 503.
111 İbn Sa’d, VII, 503-504.
112 Kettâni, I, 158.
113 Zebîdî, II, 559.
114 İbn Hacer, el-İsâbe, I,413; Mehmed Zihni, 193-194.
115 İbnu’l-Esîr, Üsdü’l-Ğâbe, Beyrût (t.y.),I,749; İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 456.
116 İbnu’l-Esîr, I, 749.
306 FATIH KOCA
olan Hz. Osman (ö.35/656)117 Resûlulah’ın müezzinleri arasında zikredebi liriz.
O, Hz. Peygamber’in huzurunda, minberin yanında Ezân okumuştur.118

4- Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe (ö.32-33/652-653)

Sâhibü rüyâ119 diye meşhur olan Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe, Ezân rü-
yasını gören ve Hz. Peygamber’e haber veren sahabîdir.120 Ezân okuduğuna
dair rivayet bulunmaya n bu zâtı burada Ezân rüyası dışında zikretmem izin
sebebi ise, “Ezân’ı Bilâl okudu, kameti ise Abdullah b. Zeyd getirdi”121 rivayetid ir.
Kamet getirmek de müezzinlik hizmetini n bir görevi olduğu için
Hz. Peygamber’in sabit müezzinlerinin dışında Abdullah b. Zeyd’i, Hz.
Peygamber’in müezzinlerinden biri olarak zikredebi liriz.
Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe b Abbdirabb ih b. Zeydi’l-Hars b. Hazrec
(ö.32/652)122 veya (ö.33/653 )
123 Bedir savaşına katılmış Uhud’da şehid
olmuştur.124

Sonuç

Bu bilgiler ışığında, Hz. Peygamber’in müezzinlerde aradığı özellikleri şu
şekilde değerlendirebiliriz;
1. Sesinin güzel ve etkili olması125
2. Sesini güzel bir şekilde kullanabi lmesi126
3. Elfâz-ı Ezân’ı sesle süsleyerek okuması127
4. Elfâz-ı Ezân’ı doğru telaffuzl arla okuması128
5. Sesinin gür olması129
6. Yeterli derecede mûsikîye vâkıf olması130
117 Ziriklî, IV, 210.
118 Makrîzî, III, 204; Kettâni, 158.
119 İsmail Lütfi Çakan, “Abdullah b. Zeyd”, DİA, I, 144.
120 İbn Hişâm, III, 41; Zebîdi, II, 556.
121 Kettânî, I, 157.
122 Şihâbuddîn Ahmed b. Alî İbn Hacer el-Askalânî, Tehzîbu’t-Tehzîb, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1984, V, 197.
123 Muhammed b. Cerîr Ebû Ca’fer et-Taberî, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,
Beyrût 1407/1986, II,629.
124 İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, V,197.
125 Uludağ, 14.
126 Uludağ, 14; Uludağ, 90.
127 Buhari, Tevhid 52; Ebu Davud, Vitr 20.
128 İbn Hişam, III, 41.
129 İbn Hişam, III, 41.
130 Küçükaşçı, “Müezzin”, DİA, XXXI, 491-495.
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 307
7. Ezân vaktini iyi tayin edebilmes i131
8. Sesini yükselterek okuması132
9. Tercî yaparak okuması133
10. Ezânı ağır ağır okuması134
11. Başparmakları kulaklarının üstüne koyarak ezanı okuması135
12. Dinleyenl eri yormayaca k şekilde okuması136
13. Ezânı yüksek bir yerden okuması137
Hz. Peygamber’in müezzinlerde aradığı bu özellikleri sıraladıktan sonra
müezzinlerin bunların dışında güzel bir Ezân okuyabilm eleri için şu hususlara
da dikkat etmeleri gerekmekt edir.
a. Diyafram nefesi alarak, nefesi tasarrufl u kullanmak .
b. Müezzin kendi sesinin ses aralığını bilmeli, çok tiz veya çok pes sesten
başlamamalı, başladığı perde ile Ezân’ı sonlandırmalı. Gereksiz uzatmalar dan
kaçınmalıdır.138
Din-i İslâm’ın şiarı Ezân, özelde namaza davetin bir ilanı olmakla beraber,
genelde İslâm’a davetin bir ilanıdır. Allah’ın varlığı ve birliğini, Hz.
Muhammed’in O’nun kulu ve elçisi olduğunu ve ebedî saâdetin ahiret inancı
olduğunu vurgulaya n Ezân, onu dinleyenl eri İslâm’a davet eder. Bu davetin
ise gelişigüzel bir şekilde yapılamayacağını, sesi gür ve güzel sesli insanlarl a,
insanların gönüllerine işleyecek bir ahenk ve usûl ile yapılması gerektiğini,
Hz. Peygamber’in müezzinlerini tanıyarak öğrenebiliriz.
Kaynakça
Ahmed b. Hanbel, Müsned, Müessesetü’r-Risâle, Thk: Şuayb el-Ernaût,
Beyrût 1999.
Akdoğan Bayram, Türk Din Mûsikîsi Dersleri, Ankara 2010.
Aycan, İrfan, “İslam Toplumund a Eğlence Sektörünün Ortaya Çıkışı”, AÜİFD,
c. XXXVIII, s. 155-193. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1998.
131 Canan, VIII, 319.
132 Ebu Davud, Salat 31.
133 Ebu Davud, Salat 28.
134 Tirmizi, Salat 143.
135 İbn Mace, Ezan 3.
136 Zebîdî, II, 567.
137 Kettânî, I, 162.
138 Bayram Akdoğan, Türk Din Mûsikîsi Dersleri, Ankara 2010, 203.
308 FATIH KOCA
el-Buhârî, Muhammed b. İsmâîl Ebû Abdillâh, el-Câmiu’s-Sahîh, Dâru İbn
Kesîr, Beyrût 1987.
Canan, İbrahim, Kütüb-i Sitte Muhtasarı, Akçağ Yayınları, Ankara 1989.
Çakan, İsmail Lütfi, “Abdullah b. Zeyd”, DİA, I, 144, İstanbul 1995.
Çetin, Abdurrahm an, “Ezan”, DİA, XII, 36, İstanbul 1995.
Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as, Sünen, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrût (t.y.).
Feyizli, Hasan Tahsin, Feyzü’l-Fûrkân Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali,
Server İletişim, İstanbul 2007.
Hamidulla h, Muhammed, İslam Peygamber i, Terc. Salih Tuğ, İrfan Yayıncı-
lık, İstanbul 1993.
Hıkrî, Moğoltây b. Kılıç b. Abdillâh, el-İ’lâm bi Sünnetihi Aleyhi’s-Selâm,
Mektebetu Nizâr Mustafâ el-Bâz, el-Memleketü’l-Arabiyyetü’sSuûdiyye
1999.
Hudarî, Muhammed, Nûru’l-Yakîn fî Sîreti Seyyidi’l-Mürselîn, Dâru’lYemâme,
Beyrût 2006.
İbn Hacer, Şihâbuddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe,
Dâru’l-Cîl, Beyrût H. 1412.
____, Tehzîbu’t-Tehzîb, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1984.
İbn Haldûn, Mukaddime, Terc. Zakir Kadiri Ugan, c. II, MEB, İstanbul 1991.
İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye, Dâru’l-Cîl,
Beyrût H. 1411.
-------, Sîret-i İbn Hişam, Terc. Hasan Ege, II/181, Kahraman Yayınları, İstanbul
1994.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Dâru İhyâi’t-Türâsi’lArabî,
Beyrût 1988.
İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, Sünen, Dâru’l-Fikr,
Beyrût (t.y.).
İbn Manzûr, Muhammed b. Mukram, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdir,Beyrût (t.y.).
İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Meârif, Kahire (t.y.).,
İbn Sa’d, Muhammed, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Dâru Sâdir, Beyrût (t.y.).
İbn Seyyidi’n-Nâs, Muhammed b. Abdillâh b. Yahyâ, Uyûnu’l-Eser fî
Funûni’l-Meğâzî ve’ş-Şemâil ve’s-Siyer, Müessesetü Izziddîn li’t-Tıbâa
ve’n-Neşr, Beyrût 1986.
İbnu’l-Esîr, Üsdü’l-Ğâbe, (m.y.), Beyrût (t.y.). 
Peygamber imiz Hz. Muhammed’in Müezzinleri 309
Kalender, Ruhi, “Mûsikî ve İnsan”, AÜİFD, Ankara Üniversitesi Basımevi,
Ankara 1998. c. XXXVII, s. 263-272.
____, “Ruh Hastalıkları Tedavisin de Mûsikî”, AÜİFD, Ankara Üniversitesi
Basımevi, Ankara 1989., c. XXXI, s. 271-281.
el-Kandehlevî, Muhammed Yusuf, Hayâtü’s-Sahabe, Terc. Sıtkı Gülle, Divan
Yayınları, İstanbul 1990.
Kastalâni İmam-ı, Merâbib-i Ledünniyye Tercümesi, Çev: Şâir Bâkî, Sad: H.
Rahmi Yananlı, İstanbul 1983.
Kazancı, Ahmet Lütfi, “Haccâc b. Yusuf es-Sakafî”, UÜİFD, IV/IV, Bursa 1992.
el-Kettâni, Muhammed Abdülhay, et-Terâtibu’l-İdâriyye, Tah. Ahmet Özel, İz
Yayıncılık, İstanbul 1990-1993.
Kılıç, Mustafa, “İslam Kültür Tarihinde Mûsikî”, AÜİFD, c. XXXI, s. 405, 40.
Yıl Özel Sayısı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1989.
Kılıç, Ünal, Peygamber ve Dört Halife Günlerinde Şehir Yönetimi ve Valilik,
Konya 2004.
Koç, Mehmet Akif, “Kur’an Kıraatinde Türklere Özgü Mahalli Okuyuş Sorunu”,
AÜİFD, c. 51, S. 2, s. 79-91. A. Ü. Basımevi, Ankara 2010.
Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Müezzin”, DİA, c. XXXI, s. 491-495, İstanbul 1995.
el-Makrîzî, Takıyuddîn Ahmed b. Alî, el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hıtat
ve’l-Âsâr, Mektebetü Medbûlâ, Kâhire 1997.
Mehmed Zihni Efendi, el-Hakâyık mimmâ fi’l-Camii’s-Sağîr ve’l-Meşârik
min Hadîs, (m.y.), İstanbul H. 1310.
en-Nesâî, Ahmed b. Şuayb Ebû Abdirrahmân, Sünen, Mektebetü’l-Matbûâti’lİslâmiyye,
Haleb 1986.
Özkan, İsmail Hakkı, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velvelele ri,
Ötüken Yayınları, İstanbul 2000.
Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Diyanet İşleri Başkanlığı
Yayınları, Ankara 2007.
es-Suyûtî, Abdurrahm an b. Ebi Bekr, Târîhu’l- Hulefâ, Matbaatü’s-Seâde,
Mısır 1952.
et-Taberî, Muhammed b. Cerîr Ebû Ca’fer, Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk,
Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût H. 1407.
et-Tirmizî, Muhammed b. Îsâ Ebû Îsâ, Sünen, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî,
Beyrût (t.y.) 
310 FATIH KOCA
Turabi, Ahmet Hakkı, “İlk Dönem İslam Dünyasında Mûsikî Çalışmalarına
Bakış”, MÜİFD, S. 13-14-15, s. 225-248, İstanbul 1997.
Uludağ, Süleyman, İslam Açısından Mûsikî ve Sema’, Uludağ Yayınları, Bursa
1976-1992.
Uzun, Mustafa, “Ezan”, DİA, c. XII, s. 43, İstanbul 1995.
ez-Zebîdi, Zeynuddîn Ahmed b. Ahmed b. Abillatif, çev. ve şerh: Ahmed
Naim, Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Diyanet
İşleri Başkanlığı Yayınları, Gaye Matbaacılık, Ankara 1988.
ez-Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd ez-, el-A’lâm, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, (b.y.)
2002.



ÇARGAH MAKAMINDA BESTE NEDEN ÜRETİLMEMİŞTİR 

FORUMALAT URKA İSTANBUL 2010 

MACİT ZEKİ YILMAZOĞLU


Çargâh makâmı önemli makamlard andır. Bazı Türk mûsikîsi araştırmacıları çargâh makâmını Türk mûsikîsinin temel makâmı kabul eder Bazıları ise rast makamının temel makam olduğunu ileri sürer
Çargâh makâmını Batı müziğinde Do Majör dizisi ile kıyaslayan ve Do Majör"e benzeten bazı düşünce sahipleri de vardır
Bu tür benzetmel er sadece çargâh makâmı ve do majör arasında değil meselâ buselik makâmı ile la minör
Nihâvend makâmı ile sol minör arasında da kurulmakt adır
Çargah makamında neden beste üretilmemiştir konusunda " Mıchael Johnson USA - Turkısh Musıc And Prophet Hz.Muhamm ed Sav " isimli eserdeki alıntı makalede " Rivayete  göre Peygamber efendimiz Kur"an-ı Kerîm"i çargâh makâmında okumuştur
Bu sebepten ve ona saygıdan dolayı mûsikîmizde bestekârlar çargâh makâmında pek beste yapmamışlardır
Hatta Bilâl-i Habeşî"nin dahî ezanı çargâh makâmında okuduğu rivâyet olunur " anektodu dikkat çekicidir 
Ezan ile ilgilide şu bilgileri verebilir iz .
Günlük tempo içindeki ezanlarda yani öğle ve ikindi de rast,hicaz,hüzzam gibi batı müziğindeki majör tonlara denk gelen makamlard an ezan okunabili r veya okunmakta dır. akşam ve yatsıda uşşak,segah,karcığar tercih edilebilm ektedir zira duyuluşları daha naiftir. 



EZAN MAKAMLARI 

http://dostbeykoz.com/makamlarin-dili-ve-ezan-makamlari

A. RAİF ÖZTÜRK 


Batı Türklerinin, Anadolu Selçuklularının, Anadolu beylikler inin ve Osmanlıların geliştirdikleri ve 1826’ya kadar eksiksiz yaşattıktan sonra, giderek yozlaşmaya bıraktıkları sanat musikisin e, gelenekse l Türk Sanat Musikisi denir. Türk Sanat Müziği'ne ait 590 makam adı belirlenm iş olup, bugün bu makamların 40-50’si revaçtadır.
Gerek sesli ve gerekse yazılı belgelere göre T.S.M.’miz, 1000 yılı aşarak Fârâbî’ye kadar uzanmakta dır. İbn Sina’nın “Şifa” adlı yazmasının 12. bölümü olan 24 sayfa; 6 makale halinde musikiyi kapsamaktadır.
 
Musikinin Ruhsal enerji boyutu, 1000 yıldan beri bilindiğinden, birçok hastalıkların tedavisin de ve özellikle psikoloji k rahatsızlıklarda, yakın zamana kadar müzik ve makamlard an yararlanılmıştır. Osmanlı döneminde de Edirne Şifâhanesi'nde ruh hastalarının tedavisin de müzik, önemli bir tedavi aracı olarak kullanılıyordu.
 
Müziğin ruha, hatta hücrelere olan (müsbet veya bazen de menfi) etkisi kesindir. Bitkiler üzerindeki etkisi de biliniyor .
 
Bazı alanlarda menfi etkileri de vardır. Vücutlarını jiletleye n gençleri hatırlayınız. Şehvâni duyguları tırmalayan tür müzikler de unutulmam alıdır. Savaşlardan önce, askeri motive etmesi bakımından daha keskin ve ihtişamlı ritimlerl e mehter ve bando ile müzik desteği, bir askerî gelenek haline gelmiştir. Güreşlerde coşturucu, düğünlerde neşe verici makamlar seçilmektedir. Cenazeler de ise teskin edici bir makam kullanılmaktadır.
 
·        Eski İstanbul geleneğine göre “makamlarla terapi” dikkate alınarak, ezanın okunuşundaki icra tarzı ve Türkiye'de tatbik edilen makamlar şunlardır.
 
Sabah ezanı: Saba makamı
Öğle ezanı: Rast makamı
İkindi ezanı:Hicaz makamı
Akşam ezanı: Segâh ve nadiren evic ve rast makamları
Yatsı ezanı: Uşşak ve hicaz veya nadiren rast veya beyati makamları ile okunur. Cenazeler için ve Cuma öncesi okunan salâ ise Hüseynî makamda okunur. Şimdi sadece ezanlar için seçilen makamlard aki, Türk sanat musikisi dalında belirlene n etki alanlarını ve özelliklerini, Dr. Recai Yahyaoğlu’ndan ve diğer konu uzmanlarından alalım. Huşû ile dinlenmes i halinde etkili olduğu biliniyor…
 
SABA MAKAMI: Mevlevi tarzı. Şecaat, cesaret, kuvvet, rahatlık ve huzur verir.
Seher vaktinde çok daha etkilidir . Şarkılarda, genel olarak hüznü temsil eder…
Saba makamıyla okunan sabah ezanı, bedenler sımsıcak yataklard a yüce Rabbimizi n lütuf ve keremiyle istirahat ederken, yine O’nun cc. emrinin, nağme nağme muhtaç gönüllere akışını sağlar. "Essalat’ü hayr’ün minen nevm" mesajı, işin püf noktasıdır. Yani “namaz uykudan hayırlıdır" uyarısı ile seher vaktinin iç huzurunu, okşarcasına Allaha dostluk köprüsüyle birleştirir. Manevi duyguların püfür püfür estirildiği yüzyıllara şahitlik eder…
 
RAST MAKAMI: Gündüz ve salı günleri etkisi daha fazladır. Soğuk organlar olan kemik, beyin ve yağlara etkilidir . Fazla uyumayı engeller. Düşük nabzın yükselmesine yardımcı olur. Özellikle çocuk bünyesinde nem hâkim olduğu için, oluşan dengesizl ikleri düzeltir. Akıl hastalıklarına iyi gelmekted ir. Sarı safra bağlantılıdır. Erkek karakter gösterir. Tedavi değeri yüksek olan dört esas makamdan birisidir. Sefa, neşe, iç huzuru ve rahatlık verir. Felç illetine devada yardımcıdır. Başa ve göze etkilidir . Kaslara tesiri vardır. En eski makamlard andır. Farsça “doğru” “dosdoğru” “sağ” ve “gerçek” demektir. Spazmı çözücü özelliği nedeniyle spastik ve otistik hastaların tedavisin de yararlıdır.
 
HİCAZ MAKAMI: Sıcak özellik gösterir. Yatsıdan sabaha kadar olan zamanda etkisi daha fazladır. Kuru-soğuk nedenli hastalıklar için faydalıdır. Kemiklere, beyne ve çocuk hastalıklarına tedavi edici etkisi vardır. Üro-genital sisteme ve böbreklere etki gücü fazladır. Alçakgönüllülük duygusu verir. Düşük nabız atımını yükseltir ve göğüs bölgesi de diğer önemli etki alanıdır. En eski makamlard andır. Adını Hicaz bölgesinden almıştır.
 
SEGAH MAKAMI: Kuşluktan akşama kadar etkilidir . Hararette n meydana gelen şişmanlık, uykusuzlu k, yüksek nabız, kalp, ciğer ve kas rahatsızlıklarına faydalıdır. Beyin nöronlarına etkisi vardır. Mistik duygular oluşturur. XIV. Yüzyıldan eskidir.
 
UŞŞAK MAKAMI: Fecirden-kuşluk vaktine kadar ve günbatımından sonra etkisi fazladır. Beyaz balgam, gece ve dişi bağlantılı olup, perşembe günü özellik gösterir. Kalp, ayak rahatsızlıkları, nikriz (damla) ağrılarına faydalıdır. Gülme, sevinç, kuvvet ve kahramanlık duyguları verir. Çocukların bütün organlarını etkileyen kuru ve sıcak yellerde ve büyük erkeklerd e görülen ayak ağrılarına faydalıdır. Derin aşk ve mistik duyguların ifade vasıtasıdır. En eski makamlard andır. “Aşıklar” anlamına gelir. Uyku ve istirahat için de faydalıdır, gevşeme hissi verir.
 
HÜSEYNİ MAKAMI: Sabah ve gün ağarırken etkilidir . Sabah- öğle arası etkisi daha fazladır. Bu nedenle öğleden önce salâ’lar, bu makamda okunur… Cumartesi özel günüdür. Güzellik, iyilik, sessizlik, rahatlık verir ve ferahlatıcı özelliği vardır. Karaciğer, kalp, mide ve ruhların iltihabını söndürür ve yok eder. Mide hararetin i giderici özelliği vardır. Barış duygusu verir. İç organlara etkilidir . Tabiat ile birleştirir. İçindeki, gizli pentatoni k yapı sebebiyle, kendine güven ve kararlılık duygusu verir. Bundan dolayı otistik ve spastik hastalara faydalıdır. En eski makamlard an biridir. Anlamı “küçük sevgili” ve “Hüseyin ile ilgili” demektir


ÖMER TUĞRUL İNANÇER - İSLAM VE MUSİKİ - RÖPORTAJ 

https://metineroll.wordpress.com/2016/09/09/omer-tugrul-inancer-ropor/


Metin Erol: Efendim, her zaman buyurduğunuz bir husus var: Bizler Muhabbet Peygamber i (s.a.v)’in ümmetiyiz. Peki, Efendim bu muhabbet nasıl bir muhabbett ir?

Ömer Tuğrul İnançer: Dünyada ne varsa, her şey Allah-u zü’l-Celâl’in bir ihsanıdır. Muhabbet de Allah-u zü’l-Celâl’in bir ihsanıdır. Yaradılışta, “Ben size ruhumdan ruh üfürdüm”[1] diyen Allah-u zü’l-Celâl, üfürdüğü ruhla beraber yaradılış sebebi olan sevgiyle muhabbeti ve yarattıklarının yaratıcılarını arayıp bulma cevherini de beraber vermiştir. Yani Hz. İbrahim(a.s.) kıssasını Kur-ân’ı Kerîm bedava anlatmıyor. Kur-ân’ı Kerîm hikâye kitabı değildir, ancak içinde birçok kıssalar vardır. İçinde bizden evvel, yani Efendimiz (s.a.v)’den önceki ümmetlerle, peygamber lerle ilgili bilgiler, olaylar da vardır. Bunlar neden anlatılmış? Tarih olsun diye mi? Değil. Hepsinde bir hüküm var. Malum, Hz. İbrahim(a.s) çocuk yaşta mağaradan dışarı çıktığında; yıldızları gördü ve, “Bunlar Rab” dedi. Evvela bunu bir incelemek lazım. Yani Rab; terbiye edici, çekip çevirici, idare edici, mürebbi, terbiye eden bir Rab ihtiyacı vardı. Yıldızların karanlıktaki aydınlığını görünce, “Bunlar Rab” dedi. Sonra ay doğdu, “Yıldızlar değilmiş, buymuş Rab” dedi. Sonra güneş doğdu. “Hâzâekber; işte bu en büyüğü, bu Rab” dedi. Ama güneş battı. “Böyle doğup batan şeyden Rab falan olmaz, olsa olsa bunları böyle terbiye eden başka bir varlık Rab’dır” dedi.[2] Bu neyi anlatıyor? İnsanın içinde yaratıcısını bulma cevherini n var olduğunu anlatıyor. Mesela Hz. İbrahim (a.s)’da olduğu gibi tefekkür ile bunun bulunabil eceğini anlatıyor. Bu nasıl tabiaten yaradılışta verildiys e, muhabbet de yaradılışta verilmiştir.

Bilginin yalnızca belgeye dayandığını iddia eden bazı kafalar; yani tüm bir doğu tefekkürünü; Çini, Hindi, Acemi, Arabı, Türkü, Moğolu, Mançuryalısı, Sibiryalısı… Bütün bu kültürleri inkâr edenler var. Bu kültür tamamen sözlü bir kültürdür. Bunu inkâr edenler hadîs inkârına da kalkışıyorlar. Bakınız ne yazık ki Batı kültürü ve edebiyatı ‘literatüre’ yani yazma üzerine dayanır. Bizde edebiyat denen varlığa, Batı ‘literatür’ der. Bizim edebiyatımız ‘edeb’ kökünden gelir, Batı’nınki ise yazma kökünden gelir. Yani Batıda sözlü gelenek yoktur. Böyle olunca hadisleri n de inkârı ortaya çıkar. Kütüb-ü Sitte’nin, Efendimiz (s.a.v)’in Ehadîs-i Nebevîyelerinin tamamını tespit etmiş olduğunu iddia etmek mümkün değildir. O kitaplard a yer almayan hadîslerin yok olduğuna hükmetmek de saçmalıktır. “Küntükenzenmahfiyyen” “Ben gizli bir hazine idim bilinmeyi murâd ettim ve yarattım”, mealindek i hadîsi inkâr edenler var. Bunun gibi “MenarfenefsehufekadrefeRabbehu” “Nefsini bilen rabbini bilir” hadîsini de inkâr edenler gibi… Hatta şefaati bile inkâr edenler var. Ola dursun. Cehenneme de kütük lazım.

Medine-i Münevvere’de bir Seyyid Alevi vardı, büyük bir hadîs âlimi idi. O zaman üniversite falan yok, normal eski usul öğretim devam ediyor. Bir defa yaşlılığında hanesinde ziyaret etmiştik. Sonra iyice yaşlandı, evine misafir kabul edemez oldu. Fakat bir ara düzelmiş, tekrar dışarı çıkmaya başlamış. Biz de umre ziyareti sırasında bir otelin lobisinde denk geldik. İki büklüm vaziyette koltukta oturup birisiyle konuşuyordu. Benim de bir arkadaşım vardı, göçtü Allah rahmet eylesin. Dedim, “Misafirleri bir gitsin, Hazreti ziyaret edelim.” “Tabii hay hay olur.” Gittik elini öptük. Ben, “Müsaadenizle size bir şey soracağım” dedim. Bu iki hadîsi sordum. “Bunlara yok diyorlar, bunlar var mı yok mu?” dedim. O Vehhabi baskısından o kadar yılmış ki Hazret, gayri ihtiyari iki tarafına bakındı ve kulağıma eğildi. “Sahih, sahih!” dedi. Yani, “Doğrudur, doğrudur, var” dedi. Bu sıradan bir adam değildi. Hadîs âlimiydi ve hadîs okuturdu. Evinde özel okuturdu. Seyyid Alevî. Yani bu hadîsler vardır. İşte Allah-u zü’l-Celâl, “Bilinmeyi murad ettim” demekle aslında Allah’ı her bilen Allah’ı sever, Resûlullah’ı her tanıyan Resûlullah’ı sever, diyor. İşte âyette de “Ben sizi şube şube, kabile kabile yarattım ta ki birbirini zi iyi tanıyasınız” demiyor mu?[3] Ne olacak bir birimizi iyi tanıyınca? Mahlûku tanıyıp Hâlık’ı tanımak demektir o. Nakşa bakıp, nakkaşı sevmek. Resme bakıp ressamı sevmek demektir. Birbirimi zi tanırsak, birbirimi zi severiz. Bizi Yaradan’ı da severiz. Dolayısıyla “birbirinizi iyi tanıyın” âyeti aslında, “Birbirinizi sevin ve Yaratıcıyı sevin” demektir. Yani sevgi, kâinatın yaradılış sebebidir .

Allah-u zü’l- Celâl, esmâsını Hz. Âdem’e ve onun zürriyetine vermiştir. Kendi ruhundan ruh üfürmüş, yeryüzünde kendisine halife olarak Hazret-i İnsan’ı yaratmış ve insana esmâsını vermiştir. Bu esmâlar, Resûlullah Efendimiz Hazretler i’nin, okunmasını, ezberlenm esini, manasının öğrenilmesini, o manaya uygun davranış biçimlerine sahip olunmasını tavsiye buyurduğu doksan dokuz esmâ ile sınırlı değildir. Allah-u zü’l- Celâl’de sevmek ve sevmemek hali vardır. Bu Kur-ân’ı Kerîm’in pek çok âyetinde zaten var. Ve özellikle de âyet sonlarında bu hâle işaret edilir. Âyet sonları, aslında bir hâdiseyi, bir hükmü anlattıktan sonra genel bir hüküm veren âyet parçacıklarıdır. Mesela, “Vallahu yuhibbu’l- muhsinîn”[4] “Allah ihsan edenleri sever.” İşte kibirli olanları sevmez mesela.[5] Kâfiri sevmez, zalimi sevmez. Sevmek ve sevmemek: bunlar Kur-ân’ı Kerîm’de var mı? Var. Demek ki, Allah’ta sevmek ve sevmemek var. Peki, onun yeryüzünde halifesi olan, Allah-u zü’l- Celâl’in ruhunu taşıyan ve onun esmâsını hâvî olan Hazret-i İnsan’da da sevmek ve sevmemek vardır. İnsan terbiye edilip, terakki etmeye elverişli bir varlık olarak yaratılmıştır. Bu terakkiya t kendi kendine olmayacağı için, ilk insan olan Hz. Âdem (a.s.) aynı zamanda ilk peygamber dir. O peygamber in ve diğer peygamber lerin sözünü dinleyenl er iki cihanda aziz olurlar. Sözünü dinlemeye nler rezil olurlar. Bunun soyla alakası yoktur. Hz. Şît (a.s.), Hz. Âdem (a.s.)’ın oğlu. Habil de oğlu, Kabil de oğlu. Biri peygamber, biri maktul, biri kâtil. Fakat aynı babanın oğulları üçü de. Dolayısıyla bu işlerin ırkla, yani maddi bağlantıyla alakası yoktur. İşte bir peygamber in sözünü dinleyenl er, onun sözlerine ve fiillerin e bir takım laflar ilave edenler ve bazı lafları çıkaranlar hariç, doğru yoldadırlar. Bunun içinde muhabbet de vardır. İnsan bu terakkiyi kendi kendine değil, peygamber lerin yol göstermeleriyle yapar. Resûlullah (s.a.v.)’den sonra, o Hâtem-ül Enbiya olduğu için Peygamber lik gelmez ama irşad faaliyeti devam eder. Çünkü mürşidler peygamber lerin varisleri dirler. Mürşidler, âlimler içinde özel bir gruptur. Bilgi değil, olgu verirler. Âlimler bilgi verirler. Ama şunu unutmamak lazım; biz de kendimize göre bir takım şeyler öğrendik bu yaşa kadar. Her doğru bildiğimizi yapıyor muyuz? Yapmıyoruz. Her yanlış bildiğimizden kaçıyor muyuz? Kaçmıyoruz. O zaman bilgi ne işe yarıyor. Hiç. İşte mürşid; irşad eden, kişiye rüşd veren, kişiyi olgunlaştıran demektir. Bu da bir ilimdir ve kaynağı Efendimiz (s.a.v) dir. Çünkü Efendimiz (s.a.v.) Süleyman Çelebi Hazretler i’nin Mevlid’inde buyurduğu gibi ‘İlm-i Ledün Sultanı’dır. Ne güzel söylüyor Süleyman Çelebi Hazretler i: “Bu gelen ilm-i ledün Sultanıdır – Bu gelen tevhîd-ü irfan kânıdır”. Tabii burada tevhîd-i irfan kânı kısmı da önemli. Tevhid sadece “Lâ ilâhe illâllah” demek değildir. O kelime-i tevhiddir . Tevhidin safhaları vardır, bunlar ayrı mesele.

Sevgi, her insanda vardır. Bu sevginin yeryüzündeki tezahürü de estetikti r. Estetik kişiye göre değişmeyen objektif bir ilimdir. Matematik sel ölçüleri vardır. ‘Ben sanat yapıyorum’ namı altında estetiğin dışına çıkanlar sanat yapamayan lardır. Picasso olmadan Picassolu k taslayanl ar, Picasso’nun “yamuk yumuk” zannedile n resimleri ndeki manayı veremeyen lerdir. Deliliğin adı dâhilik veya sanat değildir. Sevgi, doğuşta insanda var olan ve beslendikçe büyüyen bir varlıktır. Her varlığın bir gıdası vardır. Bedenimiz in gıdası bildiğimiz yemekler, bir adım ileri gidersek karbonhid ratlar, proteinle r vs… Ağacın gıdası vardır, hayvanın da gıdası vardır. Diğer kurumların da var olduğunu bildiğimiz için onların da bir gıdası olduğunu bileceğiz. Sevgi de bir kurumdur. Sevgi bir haldir ama netice itibariyl e bir kurumdur. Bunun da bir gıdası vardır. Nedir sevginin gıdası? İzhar etmektir. Yani, ortaya koymaktır. Sevgiyi muhataba iletmek, ona bu sevgiyi izhar etmek sevginin gıdasıdır. Sevdiğini söyleye söyleye o sevgiyi büyütürsün. Eğer söylemezsen gıdasızlıktan sevgi ölür. Basit bir deney yapsın bu röportajı okuyanlar . Aynı gül kökünden iki tane gülü ayrı ayrı saksılara eksinler. Birini okşayarak, severek, tebessüm ederek, güzel söz söyleyerek sulasınlar. Ötekine ters ters baksınlar, kötü söz söylesinler ama suyunu, güneşini ve gübresini aynı versinler . İki bakım arasında sadece sevgi göstermek ve göstermemek farkı olsun. Altı ay sonra dikenleri ni saysınlar. Severek suladıklarında, mesela, on beş, azarlayar ak suladıklarında kırk diken görecekler. Neden acaba?

Japonlar optik ilminde bayağı ileriler. Bana bir kitap hediye etmişlerdi. İçerisinde özel makineler le çekilmiş iki yüz küsur tane üç boyutlu kar tanesi fotoğrafı vardı. Çok zor bir teknikle çekilmiş, beni de çok alakadar etmiyor, ama bu teknikle yapılan çekim şunu göstermiş; kar tanelerin in her biri ayrı şekle sahip. Bir de suyun atomik yapısının resmini çekmişler. Güzel söz söyledikleri, güzel güzel baktıkları suyun atom yapısı köşeli olmayan, muntazam, yuvarlak hatlı ama muntazam vaziyette . Hafif estetik görünümlü bir moleküler yapıya sahip. Sert sert baktıkları sövdükleri suyun moleküler yapısı ise yamuk yumuk. Ben biraz madenden de anlarım. Meraklıyım. Mesela taşa çok meraklıyım. Taşı tıraşladığın zaman çok güzel desenler çıkar ortaya. Bu tıraşlama esnasında bir milimlik kaymalar dahi taşın desenini değiştirir. Cenâb-ı Hakk’ın kudretini izlemeyi severim taşta da. Eskiden dağdaki kitleler, büyük kayalar, matkaplar ile delikler delinerek ve o deliklere dinamit konularak patlatılır idi. Büyük bir kitle elde edilir, sonra o tezgâhlara çekilir ve kullanılacak hale getirilir di. Şimdi teknik değişti. Yine delik deliniyor fakat o delikten zincirli ve yaylı bir testere sokuluyor, o testere ile kesiliyor taşlar. Patlatma tekniği yok. Böylece evvela kitle ziyan olmuyor. Bu önemli, çünkü israf haramdır. Bakın Efendimiz (s.a.v.)’in bu kadar sarih, bu kadar herkesin anlayacağı kadar açıklıkla söylenmiş başka sözünü bilmiyoru m. “Denizden bile abdest alırken suyu israf etmeyin.” Bu zihniyeti bu kadar güzel veren bir söz dünyada bulunmaz! Dolayısı ile her şeyin israfı haramdır. Dağdaki mermer kitlesini n, granit kitlesini n, traverten kitlesini n de israfı haramdır. Patlattığın zaman işe yaramayan birçok küçük parça çıkıyor ortaya. Kestiğin zaman ise birçok küçük parça çıkmaz. Hatta testereli kesimlerd e dört, beş, altı ve yedinci kesimlerl e taş belli bir düzeye getirildiği için israf sıfıra indiriliy or. Buncasını niye anlattım? Dinamitle patlatılarak elde ettiğin bir taşı cilala; bir de testereyl e kesme metodu kullanılarak elde ettiğin taşı cilala ve arasındaki farka bak. Keserek elde ettiğin daha parlak ve daha canlı olur. Denemesi bedava. Neden peki bu fark? Çünkü onun da bir canı var. Evet, taşın, toprağın da bir canı var. Taş ve toprak da sevilir. İsteyen inkâr etsin. Efendimiz (s.a.v.) ne buyuruyor: “Ben Uhud’u severim, Uhud beni sever.” Uhud dağ değil mi? Taş değil mi? O zaman, sevmek ve sevilmek var. Taşta da var. Bunun daha ötesi var mı? Bitti. Onun için insan eşref-i mahlûkat; hayvan, bitki, cemadat dediğimiz dağlar- taşlar hepsi sevgiden anlar. Çünkü yaradılış sebebi sevgidir.

Metin Erol: Peki Efendim Muhabbet ile Edeb arasındaki ölçü ne olmalıdır?

Ömer Tuğrul İnançer: “Kesret-i muhabbett e edeb dahi sâkıt olur”. Ancak bunun üçüncü şahısları vardır. Biz yalnız yaşamıyoruz. Şimdi ferdî hürriyet adı altında serserili k, başıbozukluk moda oldu. Bunun adı ferdî hürriyet değildir. Başıbozukluktur. Biz yalnız yaşamak için yaratılmadık. Bizden gayrılar da var. Bizden gayrılar ile beraber yaşıyoruz. İşte bizden gayrıların haklarına riayet etmek edebdir. Ayrıca, “Kesret-i muhabbett e edeb dahi sâkıt olur” dedik. Ama bu, iki muhip arasında olur. Yani iki birbirini seven arasında olur. Üçüncü varsa orada edeb sâkıt olmaz. Allah (c.c.) ve Resûlü’ne ve onların vârisi olan Evliyaull ah’a olan muhabbett e lâubaliliğe yer yoktur. Onun için muhabbeti n nasıl izhar edileceği, hangi edeb dairesind e olacağı büyüklerimiz tarafından kanalize edilerek bir sisteme bağlanmış ve herkesin meşrebine hitap edebilen pek çok sistemler ortaya konmuştur. Herkes kendi meşrebine göre… Çünkü meşrep değişmez. Parmak izi ve DNA gibidir meşrep. O meşrebe uygun bir yol seçerek o muhabbet izhar edilir. Edebe muhalif gibi görünen ama aslında hakiki edeb olan bazı hususlar vardır. Günlük hayatla özel hayat arasında bu nevi farklılıklar vardır. Mesela büyük sözü dinlemek edebdir. Bir yere gidildiği vakit, daima mütevazı bir yere oturmak, başköşeye oturmamak edebdir. Ancak o mecliste bir büyük varsa ve kişiye “Şuraya otur” dediyse “Aman efendim estağfirullah” demek edebsizli ktir. “Başüstüne” deyip oturmak edebdir. Bu özel. Mesela Mekke’nin fethi günü Efendimiz (s.a.v.) Hz. Bilâl (r.a.) ve Hz. Cenâb-ı Ali (k.v.) ile beraber Kâbe’nin içinde putları temizliyo rdu. Fakat bir tane yukarıda, bir rafın üzerinde bir put vardı. Efendimiz (s.a.v.) asasını da uzattı ama yok kurtarmıyor, indiremed i onu. Hz. Cenâb-ı Ali (k.v.)’ye seslendi. “Ya Ali, omzuma çık, indir onu oradan” diye. Hz. Cenâb-ı Ali, “Olur mu ya Resûlullah” dedi itiraz etti. “Çıkmam, siz benim omzuma çıkın” dedi Hz. Ali (k.v.). Efendimiz (s.a.v.) ise “Bugün celalliyi m beni taşıyamazsın” buyurdula r. Yeri gelmişken söyleyelim; buradan bir başka mana daha çıkıyor. Demek ki, ağırlık kilogram ile ölçülen bir şey değildir. Yani Hz. Resûlullah Efendimiz Mekke’yi fethettiği gün kilo mu aldı da “Taşıyamazsın” diyor, ne alakası var. Demek ki, o iş başka iş… İşte Hz. Ali (k.v.)’ın Efendimiz (s.a.v.)’e olan o itirazı muhabbett en dolayı olduğu için edebsizli k değildir. Keza Hudeybiye Barış Antlaşması’nda Efendimiz (s.a.v.)’in imzasına müşrikler itiraz ettiler. “Resûlullah’ı silin, öyle olduğunu kabul etsek aramızda problem kalmayaca k zaten” dediler. Ashab’tan kimse kabul etmedi silmeyi. Efendimiz (s.a.v.) tebessüm etti ve “Tamam gösterin yerini, ben sileyim” dedi. Ashâb’ın buradaki itirazı da edebsizli k değildir. Muhabbett endir. Bunun muhabbett en kaynaklan dığını bildiği için Efendimiz(s.a.v.) tebessüm edip geçmiştir. İşte muhabbett e de edeb elbet vardır. Muhabbeti n de edebi, muhabbet çok sübjektif bir şey olduğu için sübjektiftir. Objektif kaideleri yoktur. Toplumsal edebin objektif kaideleri vardır. Bunun da hududu vardır. Hududu; başkasının edebine, başkasının hürriyet ve haklarına tecavüz etmemekti r. Bugün böyle mi? Değil. Edebsizli k, hürriyet ile karıştırılmış vaziyette . Kafası karışık, gönlü karışık, nefsinin mahkûmu olmuş insanlara bunu anlatmak pek kolay değildir. Ama gayr-i mümkün de değildir. Bunun birinci yolu, hâl iledir. Laftan ziyade hâl. Çünkü Efendimiz (s.a.v.) ne buyururla r: “İnsanlar sizin dedikleri nize değil, yaptıklarınıza dikkat ederler”. Ne yazık ki pek çok insanın dediği ile yaptığı birbirine uymuyor. Atasözü demeye dilim varmıyor, bir laf var: “Hocanın dediğini yap, gittiği yoldan gitme”. Eğer hoca dediğini yapmıyor, başka şey söyleyip başka yoldan gidiyorsa o zaten riyakârdır, hoca falan değildir.

Şahsi zafiyetle r oldu muydu sözün dinlenmez olur. Bu, kişinin söz dinletmek için kendisine düşen vazifeler i vardır ama hidayet Allah (c.c.)’un elindedir . Her halde Resûlullah Efendimiz kadar söylediği ile hâli birbirini n aynı olan başka adam yok dünyada. Ama Ebû Cehil inanmadı. Bu Efendimiz(s.a.v.)’in kabahati mi? Allah(c.c.)’u ona hidayet vermeyinc e, kalp mühürlü olunca hiçbir şey olmaz. Tabi bunlarda olacak çünkü cehennemd e bedava yaratılmadı. Oraya da kütük lazımdır.

Metin Erol: Efendim sizler birçok kere ifade buyurdunu z. Toplum olarak en büyük eksikliğimizin Resûlullah Efendimiz Hazretler ini tanımamak olduğunu belirttin iz. Peki, Resûlullah Efendimiz’i nasıl doğru tanırız?

Ömer Tuğrul İnançer: Evvela bir ilmin nasıl öğrenileceğini konuşalım. Evvela öğrenilip sonra yapılan ilimler, dünyevi ilimlerdi r. Din evvela yapılır, sonra öğrenilir. Çünkü imanda deneye yer yoktur. İmanına delil arayanlar delidir. İman gaybadır. Gayb ise bilinmeye n demek değildir. Gayb, beş duyu ile algılanmayan şeye denir. Kur’ân-ı Kerîm’de âyet var. Hz. Süleyman(a.s) bir göz açıp kapayıncaya kadar Saba Melikesi Belkıs’ı tahtı ile beraber Yemen’den Kudüs’e getirdi.[6] Böyle şey olur mu? Böyle şey olur mu diye şüphen varsa mümin değilsin. “Olmuştur, ama benim bunu çözecek aklım yoktur. Olduğuna inanırım, nasıl olduğu beni alakadar etmiyor. Belki ileride öğrenirim” deyip geçersen, ona iman denir. Resûlullah Efendimiz Hazretler i miraçtan avdet buyurdukl arı zaman, miraç hadîsesini Ashâb’ına anlatırken, Hz. Ebûbekir(r.a.) yoktu. Sonra özellikle müşrikler, Hz. Ebûbekir (r.a.)’ın arkadaşları, Hz. Ebûbekir(r.a.)’ın evine gittiler. Hz. Ebûbekir (r.a.) onları evin içine almadı, kapıda onlar Hz. Ebûbekir(r.a.)’a “İşte senin peygamber dediğin kişi böyle böyle söylüyor” dediler. Hz. Ebûbekir (r.a.) “Kim söylüyor bunu?” dedi. Onlar da “Senin peygamber dediğin kişi, Muhammed söylüyor” dediler. Hz. Ebûbekir(r.a.) hiç uzatmadı ve “O söylüyorsa doğrudur!” deyip kapıyı kapadı suratlarına. Buna iman denir işte. Mesela bazı müşrikler ticari meseleler den dolayı Kudüs’e gitmişlerdi. Şehir olarak Kudüs’ün yapısını biliyorla rdı ve Efendimiz(s.a.v.)’i imtihan etmeye kalktılar. Efendimiz Hazretler i buyuruyor lar ki; “Cebrail (a.s.) o an önüme şehrin maketini [bugünkü manada] getirdi.” Soruyorla r işte… Hâlbuki sadece Mescid-i Aksa’ya gitti Efendimiz(s.a.v.) Tümünü dolaşmadı Kudüs’ün. Soruyorla r, “Kudüs’e gittin madem orada ne var burada ne var…” Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) hepsine cevap veriyor, Cebrail (a.s)’ın getirdiği makete bakarak.

Yani önemli olan nokta şu; delil ile oldu mu ilim imanın önüne geçer. Bu cahil olmak demek değildir. İlim beşikten mezara tahsil edilir ve her kişi içindir. Kadın erkek fark etmez. İşte ilim böyle bir şey. Bunu son bir misal ile sonlandırayım. Ebû Cehil eşek gibi, Muhammed İbn-i Abdullah Hazretler i’nin Allah-u zü’l- Celâl’in Resulü olduğunu biliyordu . Eşek gibi biliyordu ama gururu, kibri, sosyal statüsü bunu ikrara mani oldu. Demek ki, bilgi işe yaramıyor. Nerden biliyorsu n bildiğini diye sorabilir ler? Düşün ki; toplum ona Ebû’l Hakem yani hikmet babası diyor. Ancak işe yaramadı. Aklına mağlup oldu. Benzer bir hâdise; Firavun neden tanrılık iddia etti? Ömr-ü hayatı boyunca hiç başı ağrımamış çünkü. Hiç “Aman Yâ Rabbî” dememiş. Onun için tanrılık iddia ediyor. Bunun için hastalığı bile Rabbinin nimeti bileceksi n. Senin ona sığınmana ve “Aman Yâ Rabbî” demene vesile olur diye. “İyi ki bana verdin Yarabbi” diyeceksi n. Çünkü cân-u gönülden başka bir Allah demiyorsu n. Canın yanınca diyorsun. İşte ilim böyle bir şey, yeterli değil ama olmazsa olmaz.

Peki, bu ilim nasıl öğrenilir? Okula gidilir, kitap okunur, hocaya sorulur. Hayır, böyle öğrenilmez. Bu işin başlangıcıdır. Allah-u zü’l- Celâl kitabında, Esta îzübillâh “İttekullah ve yu’allimükümullâh” “Allah’tan ittikâ edene (yâni O’nun rızâsını kaybetmek ten korkana) Allah her şeyi öğretir” buyuruyor . ‘Allah’tan ittikâ edenin öğretmeni Allah olur’ diyor Allah-u zü’l- Celâl. Bunu Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) ise bir hadîsleriyle bizim anlayacağımız halde söylüyor: “Siz bildikler inizle amel edin Allah sizi ilme vâris kılar” İşte bu hadîs-i şerifi ilk tercümesinden okuduğum zaman böyle tercüme edilmemişti. “Siz bildiğinizle amel edin Allah size bilmediğinizi öğretir” diyordu tercümede. Doğru mu? Doğru, ama eksik.“Siz bildiğiniz ile amel edin Allah sizi ilme vâris kılar” dediğimizde çok değişir mana. Allah-u zü’l- Celâl her şeye kadirdir. Amenna bilmediğimizi öğretir. Ama nasıl yapıyor bunu Allah(c.c.), Efendimiz onu da öğretiyor; ‘vâris kılar’ diyerek. Vâris kılarak. Vâris ne demek evvela bunu bileceğiz. Senin baban çok zengin, fabrikala r, hanlar, tarlalar, hisse senetleri bol. Sende babanın parasını güzelce yiyorsun. Babanın işine zerre miktar dâhil değilsin ve zerre miktarda faydan yok ama o da ne yapalım evlat diye şımartmış veriyor boyuna sana. Gel zaman git zaman emr-i Hakk vâkî oldu ve baban göçtü. Hiçbir damla terin olmadan o malın tamamı senin olur mu? Olur, vârissin. Bir damla ter dökmemişsindir o mal için, ama tüm mal senin olur. Yani verasette emek yoktur. Sen bildiğinle amel et, bildiğini işle, bilmedikl erin için Allah-u zü’l- Celâl, seni o bilmedikl erine vâris kılar. Hadîsin inceliğini görüyor musun? İşte neyi öğrenmemiz gerekiyor sa önce bildikler imizle amel etmeliyiz . Sualiniz Efendimiz(s.a.v.)’i nasıl doğru tanıyacağız idi. Efendimiz hakkında ne biliyoruz, bir şey biliyoruz değil mi, az da olsa… Kur-ân kursundan tutun, okuldaki din ve ahlak derslerin de, haftada 45 dakika ile ne öğreniyorsan artık, bir şey öğreniyorsun değil mi? Tamam işte o vakit O’nunla(s.a.v.) ilgili öğrendiklerinin tamamını yap. Okuma, kimseye bir şey sorma, okula gitme, hocaya sorma. Sadece bildikler ini yap. Nasıl olsa Allah(c.c.) öğretir. Nasıl öğretir? Varis kılarak öğretir. Onun için Efendimiz(s.a.v.)’i tanımak ve öğrenmek için bildiğin kadarıyla ne dediyse yapman lazım. Mesela bir hadîsi biliyorsu n, “Şüpheli şeylerden kaçının” buyuruyor Efendimiz (s.a.v.). Sen şüpheli şeylerden kaçınmaya başla, bak neler öğrenirsin daha Efendimiz(s.a.v.) hakkında.

Kimileri utanmadan din profesörü geçiniyor, ilahiyat profesörü geçiniyor ve sünnet kılmayın diyor. İki rekât sabah namazının farzında kaç tane sünnet var? Sünnetler yerine gelmeden namaz bile kılamazsın. ‘Ben Kur-ân’ı Kerîm’i okurum anlarım.’ Nasıl anlarsın! Namaz vakitleri ve rekât sayısı yazıyor mu Kur-ân’ı Kerîm’de?  Şekli yazıyor mu? İsimleri yazıyor, amenna.  Peki, zamanları var mı? Peki, nasıl kılacağın var mı? ‘Rükû et’ diyor, rükû etmenin tarifi var mı? ‘Secde et’ diyor, secdenin tarifi var mı? Secdenin iki celse halinde yapılacağı var mı? Resûllullah Efendimiz(s.a.v.) bile Kur-ân’ı Kerîm’i okuyarak ve Cebrail (a.s.)’ın anlattıklarını dinleyere k namaz kılmayı öğrenmedi ki. Kâbe’nin bir köşesinde, bu 50’li yıllardaki tamiratta kaldırdılar orayı, orada hafif bir çukur vardı. “Hufretü’s-Salât”[7] denirdi oraya. Orada üç gün üç gece, vakitler ve şekillerle ilgili, Cebrail (a.s.) Efendimiz(s.a.v.)’e namazı tarif etti. O da tarifle… Efendim Kur-ân-ı Kerîm’i okuyarak nasıl öğrenirsin? Namazın dahi nasıl kılınacağı yazmıyor Kur-ân’da. Şeklinin tarifi yok, rekâtı da yok. Nasıl ‘yalnızca Kur-ân okuyup dini öğrenirim ben’ diyorsun? Birde utanmadan ilahiyat profesörü geçiniyorsun. Bakın, bazı insanlar; kendi nefsinin yediği haltlara delil arayanlar, bu nevi terbiyesi zlikleri yapıyorlar. Öyleyse kandıranlar kadar kananlar da kabahatli dir.

Biz Efendimiz(s.a.v.)’i öğrenmek için, zerre kadar bile bir şey biliyorsa k, onu hayatımıza yani tatbik sahamıza koyacağız. Zaten yapmaya başladığımız zaman muhabbet de artar. Başka bir şey okuyamazsın. Bizim bir büyüğümüz vardı Allah rahmet eylesin, bazen şikâyet ederdi. “Ah be evladım, bir hatmi bitiremiy orum” diye. Büyük bir kütüphanesi vardı evinde, kocaman bir masası vardı. Kur-ân-ı Kerîm’i açardı, başlardı okumaya. Masanın üzerinde beş tane, altı tane tefsir kitabı… Okuduğu âyetle ilgili her birine bakardı. İşte Hamdi Efendi ne demiş, Tahir Efendi ne demiş, Ebû’s-Su’ûd Efendi ne demiş, İsmail Hakkı Bursevi ne demiş… “Bir âyet ile sabah oluyor be evladım!” derdi. Hatim ediyor ama. Sen Allah ve Resûl’u ile meşgul ol. İster hatim oku, ister tefsir oku, ister salavat oku, ister tesbih çek… Ne yaparsan yap. Bizim eski zâkirbaşı anlatırdı. Eski yandan çarklı vapurlar zamanında bir zâkirbaşı varmış. Ne ses duysa bir zikre uydururmuş. Rüzgar hışırtısı, yağmur hışırtısı dâhil. Bir gün çarklı vapurlara binmiş. Tam boğazın orta yerinde kaptana gitmiş “Makine bozuldu.” demiş. “Amca ne anlarsın sen makineden .” demiş kaptan. “Oğlum.” demiş “Makine bozuldu. Muntazam dönmüyor, ben tevhid çekiyordum, tevhid bozuldu.” demiş. Kaptan demiş “Peki amca”. Bir bakmışlar, çark kırılmış. Eski hızıyla devam ediyor ama yandaki çarkların müdahalesiyle dönüyor. Az daha gitseler denizin ortasında kalacakla r. Boğazın akıntısının da adamı nereye götüreceği belli olmaz. Hayırsız ada açıklarına falan gidebilir sin… Neyse o zaman ki alet edevat, usûl neyse hemen müdahale edip yapmışlar. Makinenin çalışmasıyla tevhid çekiyor zâkirbaşı…

İşte Efendimiz(s.a.v.)’i öğrenmek için dedikleri ni yapmak, O’ndan örneklenmek, O’nun yaptığı her şeyi yapamayac ağımız edebinde ve şuurunda olarak, O’nun yaptıklarını evvela aynısını yaparak ama orada kalmayara k yapmaya gayret etme halinde olmalıyız.

Ne yazık ki bugün Sünnet-i Peygamber-î kurumu Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’in yaptıklarının aynısını yapmak olarak anlatılıyor. Fevkalade yanlıştır. Sünnet Resûllullah Efendimiz(s.a.v.)’in yaptıklarını yapmak değildir. Bunu da şimdiye kadar söyleyen olmadı. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’in bir şeyi neden yaptığını, inciğini cıncığını kurcalayıp hikmetini öğrenmek ve o hikmete uygun davranmak sünnettir. Resûlullah Efendimiz (s.a.v.), Mescid-i Nebi’de hurma kütüğünde aydınlandı diye hurma kütüğü yakmak sünnet midir? Daha sonra zaten Efendimiz(s.a.v.)  kandil yaktı. Ama yatsı ve sabah namazlarında aydınlatmak sünnettir. İster lazerle, ister mumla, ister projektörle, ister ampulle… Aydınlatmak sünnet. Niye aleti konuşuyorsun. Motosikle t ile Kâbe tavaf edilir mi? Edilir. Deve ile tavaf ediliyor da motosikle t ile neden edilmesin! Nitekim şimdi malum tavaf için arabalar çıktı, onlarla yapılıyor. Eskiden haşab vardı. Haşab ahşabın tekili. Yani dört kollu, ortasında oturma yeri olan bir araç. Güçlü kuvvetli Araplar onu çekerlerdi, yaşlılar binerlerd i ona. Tavafı o şekilde yaparlardı. Benim anneannem 1974 haccında onunla tavaf etti. Anneannec iğim ufacık tefecik bir hanımdı, ezilirdi orada. Haşaba bindirdim . Haşab da tehlikeli ydi, ucuna bez sararlardı ve onu çeken “haşab” diye bağırırdı. Çekilmezsen kenara, kafana gelirse yandın. O da bir binek. Şimdi Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) Mekke’nin fethi günü geldi tavaf yaptı. Peki, Kâbe’nin tavafını yürüyerek yapamayac ak kadar takatsiz miydi? Takatsiz ise neden Kâbe’nin içine girip putları temizledi? Takati vardı ama Kâbe avlusuna girer girmez devesinde n inmeden tavaf etti. Burada bir incelik var gene. Bakın şimdi Hacerü’l- Esved için Müslümanlar birbirini yiyor. Bağıran çağıran, yaralanan, kan akanı görüyoruz. Resûlullah Efendimiz Hacerü’l- Esved’e el sürmek veya öpmek istese herkes kenara çekilirdi. Ne yaptı peki? Sadece asasını kaldırarak selam verdi ve tavafa devam etti. Ne için? Bize talim için. Resûlullah Efendimiz’in böyle yaptığı bir şeyde hâlâ Hacerü’l- Esved için bir hacı kardeşini, bir umreci kardeşini bir din kardeşini eziyorsan bir düşün. “Gönül gönüldür olsa da göğsünde bir kahpenin / Onu yıkan tavafına gitmesin Kâbe’nin.”

Metin Erol: Efendim günümüzde moda olan bir görüş var. Gazali’den sonra İslam düşüncesi donmuştur yahut yerinde saymıştır diye. Bu konuda neler söylemek istersini z?

Ömer Tuğrul İnançer: İsmail Hakkı Bursevî mi eski Gazali mi eski? Tarih olarak. Bu kadar yeter anlayana. İsmail Hakkı Bursevi’nin Rûhu’l Beyân’ını okumuşlar mı? Ama ne yazık ki bu Rûhu’l Beyân’ı tercüme eden heyetin, bu kitabın önsözünde bir beyanı var. Bu heyet, kitabın önsözünde, “Bu gününün ilmi ile açıklanması mümkün olmayan hususlara yer verilmemiştir” demek cehaletin i gösteriyor. İsmail Hakkı Bursevî Hazretler i’nin aklı eriyor, sizin aklınız ermiyor. Bir kitabı tercüme ederken, herhangi bir kısmını çıkarıp, herhangi bir kısmını ilave etmek, en azından telif hakkına riayetsiz liktir. İsmail Hakkı Bursevî Hazretler i sorar mı sormaz mı bilmem, ama ben ahirette soracağım. Allah-u zü’l- Celâl izin verirse soracağım, “niye çıkardınız” diye. Soruya dönersek, çok basittir bunun cevabı. Ebû-s Su’ûd Efendi gibi, İbn-i Kemal gibi İsmail Hakkı Bursevî gibi (ki İsmail Hakkı Bursevî aynı zamanda Celvetî Pîr-î Sânîsidir bu ayrı mesele…)  Seyyid Yahya Şirvanî Hazretler i gibi büyüklerin şer’i ilimlerde ki kitaplarından haberdar olmayanla r, kendi kafaları Gazali’de kalanlar, bu tür boş lafları konuşurlar. Öyle şey olmaz. Müslümanlar daima terakki ederler. Her devirde Kutb-i Âlem vardır.

Metin Erol: Efendim müsaadenizle mûsikî konusuna geçiş yapalım. Mûsikî evvela nedir? Batı Müziğiyle, Türk Dini Mûsikî’si arasındaki fark nedir?

Ömer Tuğrul İnançer: Sesin âhenksizine gürültü, âhenklisine mûsikî denir. Allah-u zü’l- Celâl bizi ruhlar âleminde iken huzuruna topladı ve “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” hitabında bulundu. Yani bize Rabbü’l- Âlemin, Hâlık-ı zü’l- Celâl hitap etti. Peki, hitap, hitabet ne ile anlaşılır? Ses ile anlaşılır. Bizde, “Kâlû belâ” dedik.[8] Âyetin devamı da var tabi, yarın öbür gün “Bilmiyorum, benim haberim yoktu” diyemeyes in diye bunu yaptım diyor Allah-u zü’l- Celâl âyette. Bu işin başka tarafı. Sonra ruhlar beden hapishane sine konulup, bir ana baba vasıtası ile dünyaya gönderildi. Kendi toplumumu zdan bahsedelim. “Dan dini dan dini danatmış / Mevlâm neler yaratmış”* ninnisi hicaz makamıdır. Kulağına ezan okudu deden, baban, hoca efendi. Aslında bir makam yapmıştır. Yaptığını bilmiyord ur. Amerika’da biz bir âyin yaptık. Âyin sonrası bir kaba sofu geldi Muzaffer Ozak Efendi Hazretler i’ne, dedi ki, “Bu makamlar bilmem neler nedir, bidattir” falan filan… Muzaffer Efendi Hazretler i, “Bir ezan oku bakayım” dedi. “Okurum” dedi adam. “Oku diyorum zaten ben de sana” dedi Muzaffer Efendi Hazretler i. Adam okumaya başladı, Hayyâ ‘ale’s-salah kısmına geldi. Muzaffer Efendi Hazretler i, “Ne yapıyorsun sen şimdi?” dedi.  “Ezan okuyorum” dedi. Efendi Hazretler i “Uşşak yaptın ama bilmiyors un” dedi. Çünkü bunca senedir kulağımız bir şeyden dolu. Herkes musikişinas olacak değil. Hz. Dâvût (a.s.) mizmar çalıyor muydu? Yani bir saz çalıyor muydu? Allah bir peygamber ine başka bir peygamber ine başka bir emir verdiyse, “Lâ nuferriku beyne ehadinmin rusulih”[9] âyeti nerede?

Diyorlar ki, ‘efendim, mûsikî ile kadın da oynatırmışsın.’ Televizyo nda Kâbe’yi de seyrediyo rsun bilmem ne filmini de. Televizyo nun ne kabahati var? Arabayla meyhaneye de gidiyorsu n camiye de. Arabanın ne günahı var? Arabaya bindin. Meyhaneye gittin. Günah senin. Arabaya bindin. Camiye gittin. Sevap senin. Vasıtanın suçu ne?  Mûsikî de bir vasıtadır. Bunun günümüzdeki söyleyişi şudur, “Allah dedirten mûsikî helal, yallah dedirten haramdır.” Hz. Mevlânâ’nın ağzından “Der mezheb-i münkirân haramest semâ / Der mezheb-i âşıkân helâl est semâ.” Sema dönmek değildir. Sema, istimâ kökünden, yani işitme kökünden gelir. Müzik dinleyere k zikretmey e de sema denir. Dolayısı ile sema sadece Mevlevî Âyini’nin özel ismi olmaktan başka diğer tasavvuf ekolleri olan tarikatle rin de yaptıkları ayine genel manada ‘sema’ denir. Hatta sema yapılan tekkenin alanına genel olarak ‘semâhâne’ bazen ‘tevhidhâne’ bazen ‘meydân-ı şerîf’ denir. Ama semâhâne sadece Mevlevîliğe mahsus bir isim değildir. Yani sema budur. İşitmek kökünden gelir.

Kur-ân’ı Kerîm bizatihi bir âhenktir. Kur-ân’ı Kerîm okunurken, ‘b’ harfini ‘y’ okumak, esreyi üstün okumak gibi hafız olmayanla r tarafından, bakarak okuyanlar tarafından maddi hatalar yapılabilir. Bir satır sonra Kur-ân’ı Kerîm kendini doğrulatır. Ben yukarıdaki satırda bir hata yaptım dedirtir. Bunun kaynağı ne? Kur-ân’ı Kerîm’in mucizesi, tamam biliyoruz Kur-ân’ı Kerîm’in mucizesi. Zaten Kur-ân muciz, okuyan aciz. Onu da anladık. Tamam, ama bunu âhenk vasıtası ile yapar. Biz âhenk vasıtası ile yanlış okuduğumuzu fark edip döneriz geri.

Dünyanın varlığı dönme üzerine mi? En küçük maddi zerre atom. Atom çekirdeği üzerinde elektrotl ar, protonlar, nötronlar mevcut ve elektronl ar dönüyor mu? Dünya dönüyor mu? Bu dönüş bir hareket mi? Her hareket bir ses kaynağı mıdır? İşte bu seslerin birbirine olan ahengine mûsikî denir. Âhenksiz olursa gürültü olur.

Dünyada, mûsikî bir sistemati ze olarak iki ana klasik sisteme ayrılır. Biri Klasik Türk Musikisi, diğeri  Klasik  Batı Mûsikî. Burada önemli olan nokta şudur. Klasik Doğu müziği değil, klasik Arap müziği değil, klasik Kürt müziği değil, Çerkez, Arnavut, Boşnak, Çinli, Hintli, Taylan, Endonezya, Japon değil. Türk Müziği. Peki, Batı Müziği? Portekiz, İspanyol, Fransız, İtalyan, Alman, Hollandalı, Belçikalı, İngiliz, Polonyalı, Rus…  Rus Klasik Müziği var mı? Alman Klasik Müziği var mı? Çek Klasik Müziği var mı? Yok. Batı Klasik Müziği var. Anlatabil dim mi inceliği..! Biz Türkler böyle bir milletiz. Bunu ben söylemiyorum. Benim tanıdığım iki tane müzikolog var dünya da. Müzikolog ama, müzisyen değil, musikişinas değil. Biri 1999’da ölen Yunanlı Simon Karas. Diğeri de Albert Schatz. Onun sözü. “Dünya da iki tane klasik yani belli bir örnekten gelmiş ve kendisind en sonrakine de örnek olmaya devam eden, mahalli olmayan, herkese hitap eden iki musiki sistemi vardır. Biri Klasik Batı Müziği, diğeri Klasik Türk Müziği. Diğer tüm müzikler lokaldir, mahallîdir, folklorik tir.” Türk Müziği’nin sistematiğinde iki ses aralığı arası, birbirine eşit olmayan ses parçacıklarına bölünüp, o küçük farklılıklardan istifade ederek namütenahi sonsuz melodi yapma imkânını size verir. Batı Müziği sistematiğinde ise bir ses aralığı sadece ikiye bölünür. Dolayısı ile daha az ses kullanılarak melodi yapılır. Bu, Batı Müziği’nin melodi fukarası olduğunu gösterir. Bu melodi fukaralığını yenmek için çok sesli denilen armoniyi icat etmişlerdir. Bir zaman biriminde, birden çok ses kaynağından çıkan sesler bir araya gelip, dinleyend e bir duygu uyandırır. Çünkü bir tek sesle, tek ses kaynağıyla Batı Müziği sistemind e o duyguyu uyandıramazsınız. Onun için çok seslilik zenginlik, tek seslilik fukaralık demek değildir. Bilakis tek sesli mûsikî yani bir mûsikî cümlesi, o mûsikî cümlesine iştirak eden bütün ses kaynakları tarafından aynı anda yapılır. Ud, kanun, tambur, insan sesi vs. hepsi aynı şeyi söyler; bu tek seslilikt ir. Piyano başka çalıyor, viyolonse l başka çalıyor; bu çok seslilikt ir. Ama bu çokluk zenginlik ten değil melodi fukaralığını yenmekten kaynaklanır. Bu genel sistemin dışında Resûlullah Efendimiz(s.a.v)’in davranış biçimlerinden başka örnek alınacak doğru ölçü yoktur. Kim var diyorsa Müslümanlık sınırları dışına çıkmış demektir. Çünkü, “Benim Habib’imin (s.a.v.) hayatında sizin için alınacak örnekler vardır.” buyuruyor Allah-u zü’l- Celâl.[10] O örnekleri almıyorsan, o âyete muhalifsi n. Hele ki, “Bin beş yüz sene evvel yaşamış adamdan ne örnek alınır” diyorsan kâfirsin.

Cirâne mevkii Arafat civarındadır. Mekke’nin fethinden sonra Tâif muharebes inde Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) orada ganimetle ri biriktird i. Fakat Hevâzin Kabilesi’yle bir takım meseleler oldu. Lafı uzatmayayım şimdi… Sonra Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) Beytü’l-Mâl’den Müellefetü’1-Kulûb’a fazla hisse verdi, Hevâzinlere hisse vermedi vs… Orada Ashab, ganimet payı meselesin den dolayı Resûlullah Efendimiz (s.a.v.)’i biraz üzdüler. Neyse iş bitti, Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) orada ihramlanıp Umre için Mekke’ye gidecek. Namaz vakti geldi ve yanındakilere, “Ezan okuyun” dedi. Eskiden beri yani Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) zamanından beri orada bir su var. Suyun başında böyle on iki, on altı yaşları arasında gençler vardı. Bunlar ezan okunurken, bir kayanın arkasına saklanıp dalga geçer mahiyette ezan okuyanı taklit etmeye başladılar. Tekrar ediyorlar . Ashab “höyt!” falan deyince, Resûlullah Efendimiz(s.a.v.), “Karışmayın, karışmayın!” dedi. “Peki, Resûlullah (s.a.v.) öyle söylüyorsa peki” dediler. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) ezan bitince gayet yumuşak bir eda ile çocukları yanına çağırdı. Onlar da görünmüş olduklarını anlayınca mahcup mahcup geldiler. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) onlara, “Ya ne güzel okuyorsun uz, ne güzel söylüyorsunuz, ne güzel sesiniz varmış, haydi birer bir şey okuyun bakayım sırayla.” dedi. Sırayla okuttu onlara. Bir tanesine dikkat etti. “Sen bir şey daha oku bakayım” dedi. Okudu. “Şimdi benim söylediklerimi tekrar ederek oku” dedi Resûlullah Efendimiz(s.a.v.). Kelime söylemiyor ama melodi söyletiyor. Sonra “Allahu Ekber Allahu Ekber”… Ezanı okuttu Resûlullah Efendimiz(s.a.v.). “Ne güzel okuyorsun be yavrum” diyerek bir iltifat bir iltifat… Hoşafın yağı kesildi delikanlıda. Ve Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’in huzurunda İslam ile müşerref oldu. Beraber namaz kıldılar. Ayrılacakları vakit o genç dedi ki, “Ben filanca kabileden im, bana Mekke’de yani Harem-i Şerif’te müezzinlik vazifesi verir misiniz?” dedi. Çünkü Mekkelile r Fetih sırasında Hz. Bilâl’in Kâbe’nin üzerinde ezan okuduğunu falan biliyorla r. “Peki.” dedi Resûlullah Efendimiz(s.a.v.). Valiye mektup yazdırdı, mührünü bastı. EbûMahzûre Hazretler i’ni oraya müezzin atadı. Ve EbûMahzûre Hazretler i’nin sülalesi Sultan Aziz zamanına kadar müezzinlik yaptılar Mekke’de. Sonra ailede erkek kalmadı vs… Peki, Resûlullah Efendimiz niçin başkalarını değil de EbûMahzûre’yi seçti? Sesi çok güzel de ondan. Hazret seksen küsur yaşına kadar yaşadı. Peki, Medine’deki müezzinler Hz. Bilâl ile Hz. Abdullah İbn-i Ümm-î Mektûm. Neden ikisi? Fonksiyon ları başka da ondan. Dışarıdan baktığımız zaman, biri Habeşli bir köle öteki ihtiyar bir kör. Kör ve ihtiyar dışarıdan bakıldığı zaman. Ebû Bekirciği var, Ömerciği var, Aliciği var, Osmancığı var, Abdurrahm ancığı var, Ebû Ubeydiciği var… Resûlullah Efendimiz(s.a.v.), “Ümmetimin emini Ebû Ubeyde’dir” diyerek iltifat ediyor. “Ey Osman-ı Sâlih benim için dua ediyor musun?” diye iltifat ediyor Hz. Osman’a. Böyle yakınları var. Ama neden dışarıdan bakıldığında Habeşli bir köle ile ihtiyar bir körü müezzin olarak tayin ediyor Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)? Bu nedenleri kendimize sormuyors ak Efendimiz(s.a.v.)’i öğrenemeyiz. Hz. Bilâl çok yakıcı okuyor. Çok güzel sesi var, yanık yanık okuyor. Bağırttırıyor adamı. Abdullah İbn-i Ümm-î Mektûm ise çok gür sesli. Buradan (Altunizad e’den) okuduğu zaman Üsküdar meydanından duyuluyor, mesela. Abartmıyorum. Hazretin sesi çok gür. Çok yaşlı bir zat. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) göçüyor, Hz. Ebûbekir(r.a.) göçüyor, Hz. Ömer(r.a.) zamanında Kâdisiye’ye katılıyor. Düşünün Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) zamanında zaten ihtiyar bir zattı. Hz. Ömer(r.a.) zamanında yaşı artık iyice ilerlemiş durumda. Hz. Ömer(r.a.)’a bin rica ediyor, “Beni de Kâdisiye’ye göndereceksin” diye. Hz. Ömer(r.a.) istemiyor . “Sen bize Resûlullah’tan yadigarsın” diye. Hz. Bilâl zaten Şam’da o zaman, gelmiyor. Müezzin olarak Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) zamanından kalan sadece Hz. Abdullah İbn-i Ümm-î Mektûm var. Hz. Ömer(r.a.)’ın kararına karşı çıkıyor Hz. Abdullah Ümm-i Mektum. “Ben Resûllullah(s.a.v.)’den gazanın yani cihadın en büyük ibadet olduğunu duydum. Ahir ömrümde benim bu dediğimi yapacaksın, göndereceksin” diyor. Hayır, körsün ihtiyarsın diyemiyor Hz. Ömer(r.a.). “Peki” diyor. Gidiyor Kâdisiye’ye ve orada gençlere diyor ki, beni yüksek bir yere çıkarın. Düşün ki İran ordusu ile Müslüman ordusu çarpışıyor. Savaş meydanını bir düşünün; at kişnemesi, deve böğürmesi, katır anırması, kılıç vuruşmalarının sesi, silah şakırtısı, naralar, yaralı inlemesi, ölenlerin feryadı… Düşünün gürültüyü. O ise bir kayanın üzerinde, “Vurun aslanlar, Resûlullah hatırına vurun” diye bağırıyor ve o bağırma bütün gürültüyü bastırıyor. Sonra bir ok geliyor. Ya orada şehit oluyor ya da Medine’ye geliyor ve Medine’de şehit oluyor. Kabr-i şerîfi Medine’dedir. Neden seçmiş Efendimiz(s.a.v.) onu. Ses ya gürdür ya güzeldir.

Bütün Selâtin Camilerin de[11] Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’in sünnetine uygun olarak mutlaka bir kör müezzin bulunur. Bâyezid Cami’nde İsmail Hakkı Çimen vardı. Süleymaniye’de Mustafa Başkan vardı. Bursa’da adını bilmiyoru m kör hafız, yeşil vav’ın önünde sabah namazı kılındıktan sonra başlar, yatsı kılınıncaya kadar namaz vakti hariç, devamlı kuran okurdu. Sabah namazı vakti gelir, yatsıdan sonra çıkardı. Yeşil vav’ın önünde, hep okurdu.

İşte Resûlullah Efendimiz(s.a.v) Hazretler i’nin bu fiilleri bize mûsikî hakkında yeterince bilgi verir. Resûlullah(s.a.v) indinde makbul olan her şey Allah(c.c.) indinde makbul, Resûllullah(s.a.v.) indinde makbul olmayan Allah(c.c.) indinde de makbul değildir çünkü Allah-u zü’l- Celâl’de makbul olanları Resûlullah(s.a.v.)  makbul görmüştür, onda makbul olmayanla rı Resûlullah(s.a.v.)  makbul görmemiştir. Yani birbirind en ayrı değil.

Keza Hz. Âişe’nin bir düğün, çalgı seyretme isteğine, Resûlullah(s.a.v.)  Efendimiz “Hay hay” diyor. Hz. Âişe Validemiz, Resûlullah Efendimiz’in mübarek omzuna dayanarak izliyor. Yasak bir şey olsa Hümeyracığına seyrettir ir mi? Hanımının hatırı olsun diye Allah’ın hatırını kırar ve seyreder miydi? Ama peygamber lik vakarı başka bir şey. O vakarın kullanılacağı zaman ve kullanılmayacağı zaman var. Hz. Âişe ile birbirler ini tasla su atarak ıslatıyorlar. Ama bunu sokakta yapmıyorlar. Her şeyin bir usulü var. Hz. Hasan ve Hz. Hüseyni omzuna alıyor, sırtına alıyor namaz kılıyor Efendimiz(s.a.v.). Mescitte değil ama hanede. Bir tek mescitte hutbede iken Efendimiz(s.a.v.), Hz. Hasan ve Hz. Hüseyn’i çocuk yaştalar o zaman, lap diye mescidin içine giriyorla r, kan-ter içinde. Bir bakmışlar Efendimiz(s.a.v.) hutbede, kendileri de mahzun olmuşlar, dedem bir şey diyecek diye. O sırada Efendimiz(s.a.v.) kesmiş hutbeyi, inmiş aşağıya, onları okşamış, sevmiş, terlerini silmiş, saçlarını sıvazlamış… “Hadi.” demiş “bakalım dışarıda oynayın.” Sonra çıkmış hutbeye “Rabbim ne güzel söylemiş, evlatlarınız sizin için fitnedir”[12] deyip, “Kusura bakmayın” demiş cemaate. “Kusura bakmayın, onları öyle görünce içim el vermedi, kan t

 1780690_2 210804214 29324_181 6121565_n 1393782_4 770228390 61962_139 5692971_n 1622667_2 210510214 32264_205 1984843_n -1
er içindeydiler o sebeple kestim hutbeyi.”

Hâsılı, mûsikînin dînî olanı budur. Dînî olmayanı zaten yoktur. Bu lâ-dînî tabiri, Müslümanlığa yakışmayan bir tabirdir. Müslüman telakkisi nde, İslam tefekküründe din-dışı diye bir şey yoktur. Dine ya uygunluk vardır ya uygunsuzl uk vardır. Din her şeye karışır, her hususta hükmü vardır. Bunun için lâ-dînî diye bir şey yoktur. Bu, işi doğru bilmeyenl erin uydurmasıdır.

Mesela bakın, Lemi Atlı’nın bir şarkısı “O güzel ismini son nefesimde anıp bahtiyâr ölmek isterim”[13] zaten bütün yaptığımız iş bu değil mi? Ahirete giderken, “Allah diyelim” diye dua etmiyor muyuz?  Şarkı mı şarkı. Bir başka misal “Severim her güzeli, senden eserdir diye”[14] şarkısı. Eğer bir zampara her önüne gelene sarkıyorsa, senden eserdir diyerek, bu bir zampara bahanesi olur. Ama her güzelin Allah-u zü’l- Celâl’in bir mahlûku olduğunun idraki ile güle de kadına da erkeğe de Allah(c.c.) nazarıyla bakıyorsa amenna. “Severim her güzeli senden eserdir diye.” Yahut bakın “Her şey dile gelmiş bana cananımı söyler”[15] Tevhid işte. Şerif İçli’nin Uşşak şarkısı bu. Mesela “Çektim elimi gayrı bu dünya hevesinde n – Âzad edeyim mürg-i dili ten kafesinde n – Ey hasta gönül, umma medet son nefesinden”[16] bir gayrimüslimin bestelediği şarkı bu da, ama terbiye var.

Din, Allah ile kul arasındadır. İnsanları birbirine alakadar eden şey terbiyedi r. Kanuni Sultan Süleyman Han son seferi Zigetvar’a giderken Budin Beyi’ni idam ettirmiştir. Neden? Bir Hıristiyan’a zulmettiği için. Budin Beyi kendini müdafaa ederken de, “Hünkârım, Müslüman değildi ki” diyor. “Sana ne!” diyor Kanuni Sultan Süleyman Han, “sana benim halkımı Müslüman mı değil mi diye ayırma emrini kim verdi? Onlar bize emanet” diyor. Nereden alıyor bu hükmü Kanuni Sultan Süleyman? Hz. Ömer(r.a.)’ın Kudüs’te yaptığından. Hz. Ömer(r.a.) nereden alıyor, Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’in Medine’de yaptığından. Medine’de Müslümanlar Yahudiler ile birlikte yaşamadılar mı? Ama onlar Hayber Yahudiler iyle birleşip, Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’i ve Ashabı arkadan vurmaya çalışana kadar. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)  Yahudi çocuğunun hasta ziyaretin e gitmedi mi? Onun için doğru bilmek lazım. Onun için lâ-dînî diye bir musiki yoktur. Ama sınıflandırma değil de izah babında söyleyelim; musiki içinde bazı sınıflandırmalar vardır. Cami mûsikîsi, tekke mûsikîsi… Tekke mûsikîsinde kıyam ilahileri, devran ilahileri, cumhur ilahiler, duraklar, tevşihler vs… Nasıl ki şiirde na’t dediğin zaman yalnızca Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’e ait olan şiirler geliyorsa akla; mûsikîde de tevşih deyince sırf Efendimiz(s.a.v.) ile alakalı olan güftelerin bestelenm iş tarzı gelir akla. Diğer ilahilerd en farkı yoktur ki. Melodik yapı ve musiki sistemi olarak da farkı yoktur. Saz ve söz farkıysa çok önemli değildir zaten. Camide saz kullanılmaz, doğru. Tekkede saz kullanılır, özellikle vurmalı sazlar kullanılır. Mevlevî tekkeleri nde diğer sazlar da kullanılır. Onun için bir Kâdirî halifesi olan Erzurumlu Emrah’ın çok güzel bir sözü vardır: “Sofi hele gel meclisime dinle bu sazı / Gör nice olur bu tellerin Allah’a niyazı”. Bu kafa ile dinlemek lazımdır. Allah(c.c.) güzeldir, güzeli sever. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) Hazretler i de “İnnallahe cemîlün, yuhibbül cemâle” “Allah(c.c.) güzeldir, güzelliği sever.” buyuruyor . Mûsikî güzeldir, güzel olduğu için Allah(c.c.) sever. Sen nefsine kullanıyormuşsun, kullanma. Öğretmenlik Allah mesleğidir. “Er-Rahman / ‘Alleme’l- Kur’ân…”[17] Öğretiyor işte. Peki, talebesin in hakkını yiyen, daha açık söyleyeyim talebesin e tecavüz eden öğretmen yok mu? Bu öğretmenlik mesleğinin mübarekliğine halel getirir mi? Askeriyen in içinden casusu çıkmıyor mu? Askerlik ocağının, Peygamber Ocağı olmasına halel getirir mi? Yapanı tutarsın kulağından atarsın dışarı olur biter. Kurum mübarektir. Dolayısı ile mûsikî Allah(c.c.)’un bir nimetidir . Doğru kullandığın zaman seni doğruya götürür, eğri kullandığın zaman eğriye götürür. Bu kadar basit. Neden zatı haram oluyor ki?

Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) Hazretler i’ne valideler imizden biri bal şerbeti yapmıştı. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)’i davet etti ancak sıra onda olmadığı halde, nöbet onda olmadığı halde. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) gitti ve biraz uzunca kaldı. Bal şerbeti içti sohbet etti. Öteki valideler imiz biraz gücendiler. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.) biraz üzüldü ve “Bundan sonra bal şerbeti içmiyorum” dedi. Hemen Cebrail (a.s.) geldi. “Allah’ın haram etmediğini kendine haram edemezsin…” âyetini getirdi[18] Bana musikinin haram olduğuna dair âyet göstersinler, susayım. Efendim işte dinlerini oyuncak yapanlar, hangi Müslüman dinini oyuncak yapmış, eğlence vasıtası yapmış? Kim yapmış? O, Efendimiz(s.a.v.)’ den evvelki ümmetlerin içinde olanlara ait bir şey. Şuanda da Hıristiyanlar ve Yahudiler de öyledir. Hiçbir din adamı; rahip ve haham olmadan ibadet yapamazsın. Dua edebilirs in ama ibadet yapamazsın. Evlenemez sin, boşanamazsın, ölemezsin, sünnet olamazsın. Kesinlikl e din adamı olacak. İslam da var mı böyle bir şey? İmam nikâhı diye bir şey tutturmuşlar. Böyle bir nikâh yok. Kaptanın kıydığı da, konsolosu n kıydığı da, belediye memurunun kıydığı nikâh da Allah-u zü’l- Celâl indinde nikâhtır. Peki, imam nikâhı nedir? Ağzı dualı bir zattan, yuvanın kurulması sırasında bir dua istemek, âmin demektir. Olmasa ne olur? Bir şey olmaz. Yani nikâhın sıhhat şartı değildir. Onun için yanlış bilgilerl e, özellikle batıl olanlarla kıyas edilerek İslam konuları anlaşılamaz, anlatılamaz.

Metin Erol: Efendim müsaadenizle tarihi bir olay üzerinden mûsikî konusunda bir sual daha sormak istiyorum . Mehterin kaldırılması mûsikîmize, kültürümüze ve toplumumu za ne şekilde etki etmiştir?

Ömer Tuğrul İnançer: Mehterin kaldırılması, Enderun’un kaldırılması, tekkeleri n kaldırılması toplumumu zun estetik duygularının yok olmasına sebep olmuştur. Mûsikîmize en büyük darbedir. Kültürümüze en büyük darbedir. Ecdadımıza ve ecdat tanımaya en büyük darbedir. Kökü olmayanın dalı olmaz. Mazisi olmayanın âtîsi olmaz. Bugün ne yazık ki mehter repertuarı olarak yalnızca Evliya Çelebi’den gelen bir tek eser var. Öyle bir yok etmiş ki Sultan Mahmud, Yeniçerilerin mezar taşlarına varıncaya kadar kırdırmış. Yeniçeriliğe bağlı olan, ocağa bağlı olan mehterhan eyi ilga etmiş. Halt etmiş, yanlış yapmış. Açık ve net. Keza tekkeleri n kapatılması da benzer durum. Efendim şöyle oluyormuş, böyle oluyormuş. Hayır efendim. Bir kurumda bir takım hatalar varsa kurum lağvedilmez. O hatayı yapanlar o kurumdan temizleni r. Casusluk yapan subayın yüzünden ordu lağvedilmez. O subay cezalandırılır. Öğrencisine tecavüz eden öğretmen yüzünden, öğretmenlik mesleği mübarekliğini kaybetmez . Onun için bunlar yanlış şeylerdir. Bir kültür cinayetid ir ve 2014 Türkiye’sinin hâlâ 1925 tarihli bir kanunla idare ediliyor olması da bir başka garabetti r. Garip bir şeydir.

Tabular insan ve toplum hürriyetine vurulmuş prangalar dır. Tabu haline gelmeyece k ama bir hürriyetsizlik var. Eskiye göre biraz gevşedi ama pranga çıkmadı, ağırlığı hafifleti ldi. Beş tondan dört tona indi. Gene de taşınacak şey değil.

Metin Erol: Efendim sinemayla ilgili genel bir soru soracağım müsaadenizle. Sinemayla Müslümanların bağı nedir? Ne olmalıdır?

Ömer Tuğrul İnançer: Sinema çok ciddi bir iletişim dilidir. Elbette yayılmasında eğlence ağırlığı fazladır ama marifet eğlendirirken öğretmektir. Bu becerilem iyor. Muzaffer Ozak Efendi Hazretler i büyük bir âlimdi. Ciltlerce kitap yazmış. Bunu yapmak içinde evvela okumuş öğrenmiş. “Çağrı” filmi ilk vizyona girdiğinde İstanbul’da birçok sinemada oynuyor, bilet bulunamıyor o sıra. Efendi Hazretler i Laleli’de oturmasına, Beyazıt’ta dükkânı olmasına rağmen, Kızıltoprak’ta bir sinemada bilet bulduk ve beraber gittik. İki buçuk üç saatlik bir filmdi. Şimdi sağını solunu kesiyorla r. Filmden çıktıktan sonra Muzaffer Efendi Hazretler i şöyle dedi:“ Elli senede okudum üç saatte tekrar ettim.” Sinema böylesi bir etkiye sahip olan bir iletişim kurumu. Ne yazık ki sadece para kazanmak için kullanılıyor. Ne yazık ki tahsil bile para kazandırmak üzere. Hangi meslek daha çok para kazandırır diye düşünüp çocuklarımızı o mesleğe yönlendiriyoruz. Hâlbuki, meslek para kazandırmaz. Dükkân da para kazandırmaz. Rızık Allah’tadır. Allah’tan değildir. Çünkü “Er rızkuminAllah” değil, “er -rızkukalAllah”. “MinAllah” ile “alAllah”’ın farkını bilmeyenl er, “Rızık Allah’tandır” diye tercüme ediyorlar . Cehalet diz boyu. Sen işini en iyi, en güzel, en doğru şekilde, bir emanete riayet şuuruyla yapacaksın. Rızkını Allah verir. Eğer çalışmak ile rızık alınsaydı hamallar milyoner olurdu. Bu iş böyle değil. İşte sinemada bu önemine binaen doğru şeylerin anlatıldığı mecra olmalı. Ne yazık ki Türkiye’de sinema ve tiyatro yani gösteri sanatları sektörü solakların elinde. Niye meşgul olmuyoruz? Çünkü günah olduğunda ısrar edildi hep. Dedelerim izin nesli yani 1900’lerin başlarında doğan nesiller. 1800’lerin sonlarında doğanlar. 1960’a 1965’e kadar yaşayan nesil. Sinemaya, tiyatroya hep yasak, günah dediler. Ben öyle büyüdüm. Hâlbuki, doğru kullanılmayınca günah olur, doğru kullanılınca sevap olur. Henüz doğru kullanılmaya başladı mı? Hayır. Hâlâ cahilliğe prim veriliyor . İstanbul’un fethi ile alakalı filmlerde, Akşemseddin Hazretler i hala göbeğine kadar sakallı gösteriliyor. Hazretin köse olduğunu, hiç sakalsız olduğunu her yerde söylüyoruz ama sinemacılara anlatamadık. Yani böyle cahillikl erle film çevirsen ne olacak çevirmesen ne olacak.

Abdurrahm an Badeci: Efendim tasavvufu n akademile rde okutulması hakkında neler söylersiniz?

Ömer Tuğrul İnançer: Tasavvuf ilim değildir. Hâldir. Tasavvufu n kendisi değil, tarihi, tarihi şahsiyetleri, kurumları okutulabi lir. Ama şunu unutmamak lazımdır; kitap okuyarak yüzme öğrenilmez. Suya girersen yüzme öğrenirsin.

Abdurrahm an Badeci: Tasavvuf ve felsefe arasındaki ilişki?

Ömer Tuğrul İnançer: Tasavvuf felsefesi olmaz. Felsefe akıldan çıkar. Tasavvuf gönülden çıkar. Yani tasavvuf sevgi işidir. Sevginin felsefesi falan olmaz. Bir takım şeyler anlatılır ama sen bana kuru fasulyeyi neden sevdiğini anlatabil ir misin? Kerevizi neden sevmediği mi? Hâlbuki yemek bunlar. En nihayetin de ömrü on iki saat, on beş saat. On beş saat sonra gene acıkacaksın. Ama bunun nedenini dahi anlatamıyorsun. Peki, ömrünü vakfettiğin sevdiğini, nasıl anlatacak sın? Onun için bu lisana gelir bir şey değildir. Tasavvuf felsefesi falan olmaz. Akılla çözülecek şeyler felsefede yer alır. Muhabbett e akla yer yoktur. Tabi delilerin muhabbeti olmaz. Ben akla yer yok derken deliler demek istemiyor um. Aklına aklı ile veda edenlerin işidir tasavvuf. Bunu birbirine karıştırmamak gerek.

Abdurrahm an Badeci: Efendim malum-âlîniz Ali Şeriati oğlunu Paris’e okumaya yollarken cebine bir tane Mesnevî-i Şerif koyuyor ve diyor ki; “orada seni bu koruyacak tır. Beni de Amerika’da koruyan Hafız’ın şiirleridir.”

Ömer Tuğrul İnançer: İşin aslı onlar pek Mesnevî-i Şerif sıkıştırmazlar, daha ziyade Divan-ı Kebir sıkıştırırlar. Ben Mesnevî olduğunu sanmıyorum. Çünkü Acemler Divan-ı Kebir okurlar. Mesnevî okumazlar çünkü Mesnevî’nin daha birinci cildinde Hz. Ömer(r.a.)’dan bahseder. Onun için okumazlar . Ama kendisi öyle dediyse inanırım. Bilmiyoru m Mesnevî-i Şerif olduğunu, Divan-ı Kebir olur. Yani İran’da mahalle kahveleri nde bile masanın üzerinde Divan-ı Kebir yahut Divan-ı Şems diye görürsün ama Mesnevî-i Şerif hiç göremezsin. Soruya dönersek, ne olursa olsun bunu bir muska olarak görmemek gerek. Orada yazılanlardan ibret alarak doğru davranmak manasında insanı korur. Yoksa hap değildir. Çünkü Mesnevî Şerif’i tercüme edip, hâlâ Hz. Ömer(r.a.)’a söven bazı şahsiyetler gibi olmaz yani. Mesnevî tercüme etmiş ama anlamamış. Bana senelerce evvel önce bir derviş kardeş sordu, Mevlevî dervişi olduğunu zannediyo rdu. Şeyhini çok seviyordu, normaldir . “İş dervişte midir, şeyhte midir?” diye sordu. “Derviştedir” dedim. Sabaha kadar konuştuk, ikna edemedim çünkü şeyhine sıkışıp kalmış. Resûlullah Efendimiz(s.a.v.)  kadar güzel söyleyen, güzel davranan bir kişi daha yok. Ebû Leheb amca, Ebû Talib amca, Hz. Hamza amca, Hz. Abbas amca… Ebû Cehil’e söyledikleriyle Hz.Ebûbekir (r.a.)’a söyledikleri arasında fark var mı? Her ikisine karşı davranış biçiminde farklılık var mı? Yok. Ancak biri Ebû Cehil, biri Hazret-i Sıddık(r.a.) İş dinleyend edir. Mesnevî-i Şerif birçok insanı adam etmiştir ancak Gölpınarlı’yı adam edememiştir. Çelebi merhumun damadının adı Osman ve Yenikapı Şeyhi Osman Selahatti n dedenin torunu. Dedesinin adını vermişler. Torunun torunu. Yani Yenikapı Şeyhi’nin torunuyla, Konya Şeyhi’nin kızı evlenmiş diyelim. “Seni çok seviyorum ama adını sevmiyoru m” diye yüzüne karşı söylüyordu. Ve hiç, “Osman Bey” demedi,  hep “otman” dedi. İmam-ı Azam Hazretler i için İmam-ı Azman tabir ederdi. Bu kişinin yaptığı Mesnevî Şerif’ten ne hayır gelir, Divan-ı Kebir şerhinden ne hayır gelir..!

Metin Erol ve Abdurrahm an Badeci: Efendim değerli vaktinizi bizlere ayırdığınız için çok teşekkür ediyoruz.

[1] HicrSûresi, 29. âyet: Ben, onun yaratılışını tamamladığım ve ona ruhumdan üflediğim zaman, siz hemen onun için secdeye kapanın.

[2] En’âmSûresi, 76-77-78-79. âyetler: Üzerine gece bastırınca, bir yıldız gördü: «Rabb’im budur» dedi. Yıldız batınca da, «Ben batanları sevmem» dedi. Ay’ı doğarken gördü: «Rabb’im budur» dedi. O da batınca: «Yemin ederim ki, Rabbim bana doğru yolu göstermeseydi, elbette sapıklığa düşen toplulukt an olurdum» dedi. Güneş’i doğarken görünce: «Rabb’im budur, bu hepsinden büyük» dedi. O da batınca dedi ki: «Ey kavmim! Ben sizin (Allah’a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım». «Ben yüzümü tamamen, gökleri ve yeri yoktan var edene çevirdim ve artık ben asla Allah’a ortak koşanlardan değilim».

[3] HucurâtSûresi, 13. âyet: “Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Ve birbirini zle tanışıp bilişmeniz için sizi şube ve kabileler e ayırdık. Muhakkak ki Allah yanında en değerli ve en üstününüz O’ndan en çok ittika edeninizd ir. Şüphesiz Allah bilendir, her şeyden haberdar olandır.”

[4] Âl-i’İmrânSûresi, 134. âyet: “O (Allah’tan hakkıyla korka)nlar, bollukta ve darlıkta Allah için harcarlar, öfkelerini yutarlar, insanları affederle r. Allah ihsan sahipleri ni sever.”

[5] Nisâ Sûresi, 36. âyet: “Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Sonra anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullar a, akraba olan komşulara, yakın komşulara, yanında bulunan arkadaşa, yolda kalanlara, sahip olduğunuz kölelere iyilik edin. Şüphesiz Allah, kibirlene n ve övünen kimseyi sevmez.”

[6] NemlSûresi, 40. âyet: “Kitaptan ilmi olan kimse ise, «Gözünü açıp kapamadan, ben onu sana getiririm» dedi. (Süleyman) onu (Melike’nin tahtını) yanıbaşına yerleşivermiş görünce, «Bu, dedi, şükür mü edeceğim, yoksa nankörlük mü edeceğim diye beni sınamak üzere Rabbimin (gösterdiği) lütfundandır. Şükreden ancak kendisi için şükretmiş olur; nankörlük edene gelince, o bilsin ki Rabbim müstağnidir, çok kerem sahibidir .»”

[7] Namaz çukuru

[8] A’râf Sûresi, 172. âyet: Bir de Rabbin, Âdemoğullarından, bellerind eki zürriyetlerini alıp da onları kendi nefisleri ne şahit tutarak: «Ben sizin Rabbiniz değil miyim?» dediği vakit, «pekâlâ Rabbimizs in, şahidiz» dediler. (Bunu) kıyamet günü «Bizim bundan haberimiz yoktu.» demeyesin iz diye (yapmıştık).

[9] Bakara Sûresi, 285. Âyet

[10] Ahzâb Sûresi 21. âyet: “Şanım hakkı için muhakkak ki size Resullula h’da pek güzel bir örnek vardır. Allah’a ve son güne ümit besler olup da Allah’ı çok zikreden kimseler için.”

[11] Selatin camileri, Osmanlı İmparatorluğu döneminde sultanların yaptırdıkları camilere verilen addır.

[12] Enfâl Sûresi, 28. Âyet: Ve iyi biliniz ki, mallarınız ve evlatlarınız birer imtihan aracından başka birşey değildir. Allah katında büyük ecir vardır.


[13] Hastayım yalnızım seni yanımda
Sanıp da bahtiyâr ölmek isterim
Mahmûr-ı hülyâyım câm-ı lebinden
Kanıp da bahtiyâr ölmek isterim

Bir olmaz hevesin düştüm peşine
Vuruldum hüsnünün şen güneşine
Güzel gözlerinin aşk ateşinden
Yanıp da bahtiyâr ölmek isterim

Talîin kahrı var her hevesimde
Boğulmuş figânlar titrer sesimde
O güzel ismini son nefesimde
Anıp da bahtiyâr ölmek isterim

Beste: Lemî Atlı
Güfte: Rızâ Tevfik Bölükbaşı
Makam: Hicaz
Usûl: Semâî
Form: Şarkı

[14] Severim her güzeli senden eserdir diyerek

Koklarım goncaları sen gibi terdir diyerek

Çekerim sineye her cevri kaderdir diyerek

Yanarım ömrüme, vallahi hederdir diyerek

Beste: Lemî Atlı

Güfte: Bedri Ziya Aktuna

Makam: Hicaz

Usûl: Curcuna

Form: Şarkı

[15] Hasret dolu âhım sana hüsrânımı söyler

Didemdeki yaşlar ise hicranımı söyler

Bir an bile olsun seni mümkün mü unutmak

Her şey dile gelmiş bana cananımı söyler

Beste: Şeref İçli

Güfte: Mesut Kaçaralp

Makam: Uşşak

Usûl:  Türk Aksağı Usûlü

Form: Şarkı

[16] Çektim elimi gayri dünya hevesinde n

Âzad edeyim mürg-i dili ten kafesinde n

Ey hasta gönül umma medet son nefesinde n

Beste: Tatyos Efendi

Güfte: –

Makam: Hüseyni

Usûl: Curcuna

Form: Şarkı

[17] RahmânSûresi, 1. ve 2. âyetler: O Rahmân, Kur’ân-ı öğretti.

[18] Tahrîm Sûresi, 1. âyet: Ey Peygamber! Eşlerinin rızasını arayarak Allah’ın sana helâl kıldığı şeyi niçin sen kendine haram ediyorsun? Allah çok bağışlayan çok esirgeyen dir.

İSLAM VE MÜZİK 

KURAN-I KERİM VE MÜZİK 

HENDESE-İ SAVT VE KURAN-I KERİM

http://www.yenisafak.com/arsiv/2000/ekim/28/ycetinkaya.html
  

Hendese-i savt ve Kur'an tilâveti

İsmail Râci el-Fârûkî ve eşi Luis Lâmia el-Fârûkî'nin hazırladıkları "İslâm Kültür Atlası" adlı eserin 467. sayfasından sonrası, (23. Kısım), "Hendese-i Savt"a; yani ses sanatına, ses mühendisliğine ayrılmış. Bu eser, İnkılab Yayınları tarafından; Mustafa Okan Kibaroğlu ve Zerrin Kibaroğlu'nun çevirileriyle Türkçe'ye kazandırılmıştı.

Hatırlanacağı gibi Fârûkîler, 27 Mayıs 1986 tarihinde Pennsylva nia Wyncote'taki evlerinde bir sahur vakti uğradıkları bıçaklı saldırı sonucu hayatlarını kaybetmişlerdi. Fârûkîler'i rahmetle anıyoruz.

Fârûkîler, neden "Hendese-i Savt" başlığını kullandıklarını şöyle açıklıyorlar: "Bu adlandırma 'müzik' ya da Arapça'sıyla mûsikînin İngilizce'de ve diğer Avrupa dillerind eki karşılıklarında olduğu gibi perde ve ritmlerin bütün sanatkârâne vokal ve enstruman tal düzenleme türleri mânâsına gelmediği gerçeğine dikkat çekmek içindir". Fârûkîler, müzik veya mûsikî terimleri ni "sınırlı" bulduklarını da ifade ediyorlar ve Hendese-i Savt ile mûsikî arasındaki "ince" farka dikkat çekiyorlar. Fârûkîler'e göre Hendese-i Savt, ses veya çalgı ile icrâ yahut dînî/dünyevî toplantılar, ileri düzeyde sanatkârâne veya sıradan sosyal olaylar gibi ortamlard an bağımsız, sonsuz yapının bestelenm iş veya irticâlî tezâhürüdür. Perde ve durakların düzenlenmesi yoluyla müziğin gelişimi dinleyici ye hiçbir zaman sona ermeyecek miş gibi açılan bir izlenim vermeye çalışır. Tonlama ve duraklama larla ortaya çıkarılan bu yapı bir arabesk olarak da adlandırılabilir. Bu, İslâmî kültürün görsel sanatlarındaki benzer şekilde adlandırılan çizgi, renk ve form yapılarıyla aynıdır.

Fârûkîler bu eserlerin de, câmî müziğinin ya da daha genel (ama bence çok yanlış) bir ifadeyle dînî müziğin (Fârûkîler, dînî müzik tâbirini kullanmıyor) esas teşkil ettiğine, câmî müziğinin klasik müziğin bir alt türü olduğuna dair görüşlere yer veriyorla r. Referansl arı ise Karl Signell ve Amnon Shiloah. Câmî müziğinin, klasik müziğin bir alt türü olduğunu Karl Signell söyler. Amnon Shiloah ise "The Status of Tradition al Art Music in Muslim Nations"ta, Müslüman milletler deki dînî müzik ve sanat müziği arasındaki sıkı bağlardan ve alışverişten ve sanat müziğinin bir folk repertuarına süzülmesinden bahseder.

Kur'an tilâveti; Müslümanlar tarafından hiçbir zaman mûsikî olarak kabul edilmemek le birlikte, İslâm dünyasının her köşesinde, her seyirci topluluğuyla ve hemen hemen her çevrede duyulabil en bir hendese-i savt türüdür, Fârûkîler'e göre. Hatta İslâm coğrafyasında yaşayan gayrımüslimler için bile kaçınılmaz bir ses sanatı tecrübesidir. O halde Kur'an tilâveti, İslâm kültüründe yer alan en şümullü hendese-i savt türüdür ve Kur'an, hendese-i savttaki estetik ifadenin bir ilk örneğidir.

Fârûkîler'in işaret ettikleri bir başka husus, iyi bir sese sahip veya seslerini çok iyi kullanan iyi icrâcıların, iyi bir Kur'an tilâveti eğitimi almış olmaları. Buna örnek, Mısırlı merhum şarkıcı Ümmü Gülsüm'dür. Fârûkîler'in bu tesbitler i -ya da aktarımları- çok isabetli ve aynı zamanda bir gerçeğe de işaret ediyor. İslâm müzik kültüründe sesi iyi kullanabi lmenin ön şartı, iyi bir Kur'an eğitimi almaktan geçiyor. Nitekim, Osmanlı müzik kültüründe iyi icrâcıların, iyi bestekârların mutlaka bir dergâh geçmişi var. Mutlaka iyi bir "dînî müzik" eğitimi almışlar. Son dönemde; Kur'an tilâveti eğitimi alıp da, sesini bu şekilde eğiten ve bence 20. yüzyılın en iyi okuyucula rından olan bir sanatkârı da hatırlamak lâzım: Merhum Bekir Sıdkı Sezgin. Kendisi aynı zamanda hâfız idi. Müthiş bir ses disiplini ne sahip olan Bekir Sıdkı Sezgin, bu özelliğini Kur'an eğitimi sayesinde edindiğini bana söylemişti.

Kur'an tilâveti, ses sanatının -ve İslâm müzik kültüründe ses eğitiminin- bence en önemli unsuru. Kendi mûsikî kültürümüze baktığımızda, buna dâir pekçok örnek görebiliriz.


http://www.yenisafak.com/arsiv/2000/ekim/28/ycetinkaya.html


MÜZİK VE İSLAM  

https://eliflamraa.wordpress.com/2006/11/28/muzik-hara-mi-degil-mi/

Ne Kur’ân âyetleri içerisinde, ne de sahîh hadîs-i şerifler arasında; ne âletli, ne de âletsiz salt mânâda “mûsikî”yi yasaklaya n bir habere, bir hükme rastlanma z. Dînimizde haramlar açık bir dil ile, net bir şekilde hep beyan edilmiştir. Çalgılı veya çalgısız söylenen mûsikî yeni bir icat da değildir. Kur’ân âyetleri indiği günlerde mûsikî çalınıp söyleniyordu. Bizim Rabbimiz ise, kesinlikl e unutkan değildir.1 Cenâb-ı Hak; “kaçınılmaz bir ihtiyaçla karşı karşıya kalmanız dışında, Allah size haram kıldıklarını ayrı ayrı açıklamıştır”2 buyurur. Allah Resûlü de (asm) bir hadisleri nde: “Allah’ın, kitabında helâl kıldığı helâl; haram kıldığı ise haramdır. Hakkında sustuğu da muaftır. Allah’tan onun affının kabulünü isteyin. Zira Allah bir şeyi unutacak değildir”3 buyurmuş; bir diğer hadisleri nde de, “Allah bir şeyi farz kıldığında onu eksiltmey in. Bir şeye sınır koyduğunda da sınırı aşmayın. Bir şey hakkında da unutmaksızın susmuşsa, onun ardına düşmeyin”4 buyurarak, haram kılacağı bir şey hakkında Allah’ın ne tereddüdü, ne de unutkanlığı bulunmadığını; binâenaleyh bir şeyi haram kılmamışsa eğer, o şeyin mubah olacağının anlaşılması gerektiğini, çünkü eşyada aslolanın “mubahlık” olduğunu beyan buyurmuş bulunmakt adır.
Her şeyden önce, yalın ve katıksız olarak eğlence, şarkı, türkü ve oyunlar, içlerinde haram unsur olmamak şartıyla mubahtırlar. Peygamber Efendimiz (asm) oynayan bir gurup Habeşli’ye rastlayınca onları takdir ettikten sonra şöyle buyuruyor: “Yahudiler ve Hıristiyanlar bilsinler ki, bizim dinimizde genişlik vardır.”5 Nitekim Üstad Bedîüzzaman Hazretler i bu hadisi tefsir sadedinde, radyolard an yapılan müzik yayını ile ilgili olarak diyor ki: “Evet, beşer hakîkate muhtaç olduğu gibi, bazı keyifli hevesâta da ihtiyacı var. Fakat, bu keyifli hevesât, beşte birisi olmalı. Yoksa havanın sırr-ı hikmetine münafi olur.”6
Bedîüzzaman’a göre, insanlığın bu ihtiyacını dikkate alan radyo yayıncıları, İslâm ahlâkını rencide edici olmamak ve içinde haram unsur taşımamak şartıyla radyodan eğlence, müzik, şarkı ve türkü yayını yapabilir ler. Ve yapılan bu tür ölçülü müzik yayınları dinlenebi lir. Ama bu yayın radyonun tüm yayınlarına oranla beşte biri aşmamalıdır. Yoksa havanın yaratılış hikmetine zıt şekilde yayın yapılmış olur. Bu durumda ise radyo bir İlâhî nîmet iken, bir nikmet olur, yapılan ölçüsüz eğlence yayınları beşerin başına belâ olmaktan öteye bir fayda sağlamaz. Öyle ise Bedîüzzaman’a göre, bir radyoda şarkı, türkü, ezgi, müzik ve meşrû eğlence programına beşte bir, kelimât-ı tayyibe sayılabilecek şekilde faydalı ve Kur’ân bilgileri ni konu alan programla ra ise beşte dört oranda yer verilmeli dir.7
Şimdi, dilerseni z, konu ile ilgili olarak doğrudan vahiy metinleri ne başvuralım. Konuyla ilgili rivâyetler ne diyor; bakalım. Daha sonra muteber İslâm âlimlerinin yorumlarına geçelim.
1- Hz. Aişe (ra) bir bayram günü ile ilgili bir hatırasını şöyle anlatıyor:
“Yanımda iki genç kız def çalıp Buas Harbi üzerine düzülmüş hamâsî türküler söylerken Resûlullah Efendimiz (asm) içeri girdi. Yatağın üzerine sırtüstü uzanarak yüzünü örttü. Az sonra babam Ebû Bekir (ra) girdi. Türkü okuyan kız çocuklarını görünce:
‘Resûlullah’ın (asm) huzurunda şeytan sazı ha!’ diye bana kızdı ve kızları azarladı.
Ancak, Resûlullah (asm) karşı koyarak:
‘Ey Ebû Bekir, bırak onları; söylesinler, her milletin bir bayramı vardır, bu da bizim bayramımızdır’ buyurdu.
Onlar sohbete dalıp, ilgileri kesilince ben kızlara göz ettim, hemen sıvışıp çıktılar.”8
2- Resûlullah Efendimiz (asm) hicret esnasında Medîne’ye teşrif buyurduğu zaman, kadınlar dam başlarında defli ve sesli olarak, “Talea’l-bedru aleynâ, min seniyyâti’l-vedâ, vecebe’ş-şükrü aleynâ, mâ deâ lillâhi dâ’…” diyerek ilahi söylemişler ve neş’elerini şükre çevirmişlerdi.9 3- Resûlullah Efendimiz (asm) Rübeyyi binti Muavviz’in (ra) düğününde hazır bulunmuş, def çalarak Bedir savaşıyla ilgili kahramanlık türküleri söyleyen iki genç kızı dinlemiştir. Bu esnada şarkıcılardan birisi:
“Aranızda, yarın ne olacağını bilen bir Peygamber var” demesi üzerine, Resululla h Efendimiz (asm):
“Bırak o sözü, önceki söylediklerine devam et, gaybı ancak Allah bilir” buyurmuştur.10
4- Bir evden kulağına gelen def ve başkaca çalgı sesleri üzerine Resûlullah Efendimiz (asm), evde ne olduğunu sorar.
“Düğün” cevabını alınca:
“Bu nikâhtır, sifâh (zinâ) değildir” der.
5- Hz. Âişe (ra) Medineli bir yakınını evlendiri yor. Düğün yerine gelen Peygamber Efendimiz (asm):
“Kızı gelin ettiniz mi?” diye sorar.
“Evet” derler. Peygamber Efendimiz (asm):
“Kızla birlikte türkü söyleyecek birini de gönderdiniz mi?” buyurur.
Hz. Âişe (ra):
“Hayır” deyince, Peygamber Efendimiz (asm):
“Ensâr arasında bu çeşit fırsatlarda eğlence geleneği vardır. Keşke kızla birlikte şarkı söyleyecek birisini gönderseydiniz de onlar şöyle söyleyiverseydi:
“Size geldik, size geldik.
Bize şenlik, size şenlik.”11
6- Muâz İbnu Cebel’in anlattığına göre, kendisi Hz. Peygamber (asm) ile birlikte ensârdan birinin düğününde bulunur. Hz. Peygamber (asm) kızı isteyip nikâhı kıydıktan sonra:
“Allah iyi geçim, hayırlar ve uğurlar nasip etsin, rızkınıza bolluk bereket versin, sizi mübarek kılsın” diye duâ eder. Âdet veçhile damadın başı üzerinde def çalınmasını söyler. Def çalınır. Sonra içerisinde meyve ve şekerlemeler bulunan çerez sepetleri getirilir . Resûlullah (asm) üzerine serper.
Fakat halk bunları kapışmak üzere harekete geçmez, olduğu yerde durur.
Resûlullah hayretle:
“Niçin yağmalamıyorsunuz?” der. Cevaben:
“Ey Allah’ın Resûlü, siz falanca günler tekrarla bizi yağmacılıktan men ettiniz” derler. Bunun üzerine:
“Ben sizi ganimet mallarını yağmalamaktan men ettim, düğün yağmasından men etmedim, haydi yağmalayın” der. Muaz der ki:
“Resulullah’ın (asm) onu da, bizi de bu yağmaya teşvik ettiğini gördüm.”12
7- Hz. Peygamber bir kere Medine’de bir yerden geçerken aniden def çalarak ve türkü söyleyerek:
“Nahnu cevarin min beni’n-neccar /Ya habbeza Muhammedün min car”
(Biz Neccaroğuları kabilesin e mensup kızlarız.
Hz. Muhammed ne iyi ve ne hoş bir komşudur) beyitleri ni söyleyen kızlara rastladı ve:
“Allahu ya’lemu inni uhibbukünne” (Allah bilir ki ben sizi seviyorum) demek sûretiyle onlara iltifatta bulundu.1 3
8- Hz. Enes (ra) bildiriyo r: Veda Haccı sırasında Resûlullah Efendimiz in (asm) kafilenin yürüyüş temposunu ezgileriy le canlı tutan bir kölesi vardı, adı Enceşe idi. Bu zat güzel sesli birisiydi ve Resûlullah’ın zevceleri ile bir kısım Müslüman kadınların develerin i sevk ediyordu.
Enceşe bazı ezgiler okumuş, okuduğu ezgilerle develeri hızlandırmıştı. Bilindiği gibi, develer yürüme sırasında okunan belli bir ezginin veya mûsikinin ahengine karşı hassasiye t gösterip, adımlarının temposunu, söylenen bu şarkının ritmine göre ayarlayab ilmekte, hızlı veya yavaş olabilmek tedir.
Resûlullah Efendimiz (asm) teşbihli bir üslupla, Enceşe’den okuduğu ezgilerin ritmini değiştirmesini ve develerin yürüyüş temposunu ağırlaştırmasını emrederek şöyle buyurmuştu:
“Ey Enceşe ağır ol! Şişeleri kırma.” (Şişe ile kafilenin zayıflarını kastediyo rdu.)14
9- Amir b. Sa’d (ra) anlatıyor: “Bir düğünde, Bedir ashabından olan Kurayza b. Ka’b ve Ebû’l-Mes’ûd’ül-Ensârî’nin yanına vardım. O esnada genç kızlar türkü söylüyorlardı. Ben:
“Siz Resûlullah’ın ashabından ve Bedir savaşına katılanlardansınız. Sizin yanınızda kızlar türkü söylüyorlar; siz ise ses çıkarmıyorsunuz!” dedim. Onlardan biri dedi ki:
“İstersen otur, bizimle berâber dinle; istersen git! Düğünde eğlenmemize izin verildi!”15
10- Hz. Ali (ra) anlatıyor: Resululla h Efendimiz (asm) buyurdula r ki:
“Cennette siyah gözlü hurilerin toplanma yerleri vardır. Orada, benzerini mahlukatın hiç işitmediği güzel bir sesle şarkı okurlar ve şöyle söylerler:
“Bizler ebedîleriz, bizler hiç ölmeyiz!
Bizler nimetlere mazharız, fakirlik bilmeyiz!
Bizler Rabbimizd en razıyız, kederli olmayız!
Bizlere sahip olan beylerimi ze ne mutlu!”16
Bunları ve benzeri bir çok rivâyet ile birlikte bir çok ulemâ görüşlerini delil olarak sunan Yusuf el-Kardavî, fitne ortamı olmamak ve fitneye çağıran edâlı bir ses tonuyla söylememek şartıyla, mûsîkîsinin sözleri kötülüğü işlemeyen, icrâsı esnasında da edâdan ve cilveden kendini arındırabilen kadının müzik yapmasının ve bu şartlarla yaptığı müziğin başkalarınca dinlenmes inin haram değil; mubah ve câiz olduğunu söyler.17 Nitekim yukarıya aldığımız rivâyette de görüldüğü gibi, Resûlullah (asm), Hz. Ebû Bekir’in (ra) genç kızları dinlemesi ni çirkin bulmadı, aksine onun kızları kınamasını çirkin buldu ve kız çocukları da Hz. Aişe’nin (ra) kendileri ne işaret etmesine kadar şarkı söylemeye devam ettiler.1 8
Şimdi de çalgı âletinde, şarkıda ve türküde haramlık meydana getiren unsurları işleyen vahiy mesajlarını ele alıp inceleyel im:
1- Cenâb-ı Hak Müslüman hanımlara şöyle emrediyor: “Allah’tan korkarsanız, yabancılarla edâlı ve câzibeli konuşmayın. Yoksa kalbinde fesat bulunan kimse kötü şeyler ümit eder. Dâima ciddî ve ağır başlı söz söyleyin.”19
Müzikte kadın sesini değerlendirirken bu âyeti temel taşı olarak elimizde tutacağız. Çünkü bu âyet Müslüman kadının sesinin yabancılara göre konumunu nazara veriyor ve Müslüman kadına bir ses sınırı çiziyor. Allah’tan korkan Müslüman kadın yabancılarla konuşurken bu ses sınırının içinde kalacak ve belirtile n kırmızı ışığı geçmeyecek. Buradaki kırmızı ışığı Kur’ân-ı Kerîm, “felâ tehda’ne bi’l-kavl” sözüyle ifâde eder. “tehda’ne” “hade’a” fiilinden geliyor. “Hade’a” tevâzu gösterdi, eğildi, itaat etti, yumuşak oldu, boyun eğdi, inkıyâd etti demektir. Bu âyete göre Müslüman kadın yabancılara boyun eğercesine, yabancıların çirkin arzûlarına itaat edercesin e, onların önünde eğilircesine sözlerini yumuşatmamalı, “özel çağrı” anlamı içeren bir edâ ve cilve ile konuşmamalı, sözlerine ilâve bir câzibe katmamalıdır. Kur’ân bunu yasaklıyor. Kur’ân’ın kırmızı çizgisi budur. Müslüman kadın bu çizgiyi geçmemelidir. Çünkü Kur’ân’a göre böyle konuşmak, kalbinde hastalık bulunan kimseyi umutlandırma riski taşıyor.
Kur’ân’a göre gerektiğinde kadın yabancılarla elbet konuşacak. Fakat şu ölçülerle Kur’ân diyor ki: “Kulne kavlen ma’rûfâ” yani, “iyi, düzgün, doğru, ciddî, ağırbaşlı, vakûr, edâsız, cilvesiz, itaatsiz, art niyetsiz, Allah nasıl bir ses verdiyse o sesi düzgünce çıkararak konuşun.”
Ölçümüz bu. Bu vahiy ölçüsünü müziğe de uygulayac ağız. Yani müzik yapan kadın da müziğinde “düzgün, doğru, ciddî, ağırbaşlı, vakûr, edâsız, itaatsiz, cilvesiz, câzibesiz, art niyetsiz sözler” söylemeli ve düzgün haller ve davranışlar göstermelidir. Müziğinde yabancı erkekleri n kötü arzûlarına boyun eğen, onların kötü hevesleri ne itaat eden, onlara işve ve cilve yapan bir ses, söz, müzik ve ses tonu kullanmam alıdır.
Bu ölçülere dikkat eden kadın müzik yapabilec eği ve müzik âleti kullanabi leceği gibi, böyle kadının müziği radyoda yayınlanabilir ve dinlenebi lir.
2- Nâfi anlatıyor: “Abdullah İbnu Ömer, bir çalgı sesi işitmişti ki, derhal kulaklarını parmaklarıyla tıkayarak yoldan uzaklaştı.” Bana:
“Ey Nâfi, kulağına hâlâ ses geliyor mu?” diye sordu.
“Hayır” dedim.
Bunun üzerine parmaklarını kulaklarından çıkardı ve ilave etti:
“Bir defasında Hz. Peygamber (asm) ile beraberdi m. Böyle bir ses işitti ve aynen benim davrandığım şekilde davrandı.”20
3- Hz. Ali (ra) anlatıyor: Resûlullah Efendimiz (asm) bir gün:
“Ümmetim on beş şeyi yapmaya başlayınca ona büyük belâlar iner!” buyurdu. Yanındakiler:
“Ey Allah’ın Resûlü! Bunlar nelerdir?” diye sordular.
Resûlullah Efendimiz (asm) şöyle buyurdu:
“1- Millî servet, fakir fukaraya uğramadan sadece zengin ve mevki sahibi kimseler arasında gidip gelen bir metâ haline gelirse, 2- Emanet ganimet ve fırsat bilinip hıyanet edildiği zaman, 3- Zekât (ödemeyi ibadet bilmeyip bir angarya ve) ceza telâkki ettikleri zaman. 4- Kişinin karısının kötü emirlerin e itaat ettiği zaman, 5- Anne hukuku sıkça çiğnendiği zaman, 6- Baba hukuku sıkça çiğnendiği zaman. 7- Arkadaşın kötü emirlerin e itaat arttığı zaman, 8- Mescitler de (rızay-ı İlâhî gözetmeyen husûmet, alış-veriş, eğlence ve siyaset vs. ile ilgili sesler yükseldiği zaman.) 9- Kavme, onların en alçağı reis olduğu zaman; 10- Zorba kişiye zararı dokunmasın diye hürmet edildiği zaman; 11- Şarap meşrû sayılarak içildiği zaman, 12- İpek (haram bilinmeyi p erkekler tarafından) giyildiği zaman; 13- (Sanat, bale, konser gibi çeşitli adlar altında; bar, gazino, dansing ve salonlard a ve hatta televizyo n ve filim gibi çeşitli vasıtalarla yaygın şekilde) şarkıcı kadınlar arttığı zaman; 14- Türlü çalgı âletleri arttığı ve sıkça çalınır olduğu zaman, 15- Bu ümmetin sonradan gelen nesilleri, önceden gelip geçenlere (çeşitli ithamlar ve bahaneler le) hakaret ettiği zaman artık kızıl rüzgârı, zelzeleyi, yere batışı veya suret değiştirmeyi ya da gökten taş yağmasını bekleyin.”21
4- İmran bin Husayn (ra) bildirmiştir: Peygamber Efendimiz (asm) buyurdu ki:
“Bu ümmete yere batma, kılık değiştirme ve taşlanma âfetleri gelecekti r.”
Ashaptan birisi:
“Bu ne zaman olacak yâ Resûlallah?” diye sordu. Peygamber Efendimiz (asm):
“Şarkıcı kadınlar yaygınlaştığı, çalgı âletleri türediği ve şaraplar sıkça içildiği zaman” buyurdu.2 2
Bu hadislerd en; kıyamete yakın insanların şarkıyı, türküyü ve her türlü müziği bir metâ sayacakla rı, büyük bir değer verecekle ri, fitne ortamı olup olmamasına bakmaksızın kadını allayıp pullayara k ortaya sürecekleri, çalıp söyleterek, açıp saçarak kadın ile eğlence düzenlemenin mubah sayılacağı ve haramı helâl sayarcasına bu anlayışın yaygınlaşacağı anlaşılmaktadır. Burada sakındırılan, yalın müzik ve yalın kadın sesi değil; burada sakındırılan, kadın sesi ile müziği fitne için âlet etmek ve bunu kasıtlı olarak—çağın gerekleri diye—yaygınlaştırmaktır.
Kezâ bu hadislerd en; İslâm ahlâk ve terbiyesi olmadığında veya inkâr edildiğinde kadın sesi ile müziğin şerre ve fitneye en kolay âlet edilen unsurlard an olduğu uyarısını çıkarmak mümkündür.
Bedîüzzaman’ın “İslâm’ın münevver meyvesi”23, “Hüccetü’l-İslâm”24, “Muhakkikîn-i Asfiyâ, sıddîkîn ve evliyâ”25 diye nitelediği, “verâset-i nübüvvet denilen velâyet-i kübrâda” bulunduğunu ve “makam-ı rızâya” yetiştiğini bildirdiği26 İmam-ı Gazâlî Hazretler i, İhyâ’sında mûsikîye uzunca bir bölüm ayırmış ve semâ ile mûsikîyi uzun uzadıya incelemiştir. Mûsikînin bazen mubah, bazen mendup, bazen de haram olabileceğini bildiren İmam-ı Gazâlî, Allah’ı zikretmey e teşvik eden ve rûha yüksek duygular veren müziğin mendup; bayram, evlenme, doğum, sevinç ve neşe günlerinde müzik dinlemeni n mubah olduğunu27 bildirdik ten sonra, beş ârıza bulunması halinde müziğin haram olduğunu beyan ediyor.
İmam-ı Gazâlî’ye göre müziği haram kılan ârızalar şunlardır:
1- Dinletend eki ârıza.
2- Müzik âletindeki ârıza.
3- Ses ayarındaki ârıza.
4- Dinleyici nin kendisind eki ârıza.
5- Dinleyici şahsın âvâmdan olma ârızası.
İmam-ı Gazâlî’ye göre müziği haram kılan ârızaların birincisi: Dinletend eki ârıza: Kendisine bakılması helâl olmayacak şekilde giyinen ve görünen bir kadının, fitneye dâvet eden bir ses ve sözle müzik yapması haramdır. Fitne tehlikesi olan parlak bir genç de bu hükümdedir. Bunların müziğinin haram olması müzikten değil, kendileri nin ve seslerini n fitne unsuru olduğundandır. Hattâ konuşan bir kadının sesinde ve konuşmasında fitne uyandırma tehlikesi varsa, onunla konuşmak ve hattâ Kur’ân-ı Kerîm bile olsa ondan dinlemek câiz olmaz. Yakışıklı genç de aynı hükümdedir.28
Fakat, fitne yaymayan, sesinde eğilip bükülerek, kırılıp dökülerek cinselliği ön plana çıkarmayan kadın sesi haram değildir. Nitekim Resûl-i Ekrem Efendimiz (asm) hiç mecburiye ti olmadığı halde Hazret-i Âişe validemiz e (ra) “Nasıl, seyretmek istiyor musun?” diye sormuş, kendisi de yaslanmış olarak genç kızların müziklerini dinlemiştir.29
Müziği haram kılan ârızaların ikincisi: Müzik âletindeki ârıza: İçki âlemlerinde insanı içki tüketimi için kışkırtacak ve fitneyi tetikleye cek biçimde kullanılan çalgılar haramdır.
Müziği haram kılan ârızaların üçüncüsü: Sesteki ârıza: Kötü, çirkin, ahlâk dışı, fâhiş ve hicvedici sözleri bulunan, dedikodu ve iftira içeren, toplum barışını bozan, fitne yayan, Allah’a, Resûlüne (asm) ve ashabına karşı yalan cümleler içeren müzik parçasını söylemek de, yayınlamak da, dinlemek de haramdır. Yaşayan belli bir kadını anlatan söz ve şiirleri dinlemek haramdır. Çünkü erkekler arasında bir kadını anlatmak da, yermek de câiz değildir. Belirli bir kadının yüz, göz, kaş, yanak, saç, kıyafet ve diğer vasıflarını başkaları yanında övmek veya yermek câiz değildir. Eğer şarkıda genelleme söz konusu ise, yani şarkı sözü belirli bir kadını değil de, genel ve meçhul bir sevgiliyi anlatıyorsa; dinleyici nin kendi helâli olan eşini düşünmesi şartıyla dinlemesi câiz olur. Böyle şarkılarla helâli olmayan bir kadını düşünmekle ise kişi günahkâr olur.
İstiâre yoluyla şarkı sözlerini meşrû düşüncelere çekebilen kimseleri n şarkı dinlemele ri de câizdir. Meselâ, yanaklard an aşağı dökülen siyah kâküllerden günah karanlığını, parlak yanaklard an îmân nûrunu, kavuşmayı anmaktan Allah’a kavuşmayı, firak ve ayrılıktan Allah’tan uzak kalmayı, sevgiliye kavuşma engelleri nden Allah’a kavuşmaya engel olan dünya meşgalelerini anlamak mümkündür. Şarkı sözlerini kalben böyle yüksek mânâlara çekmek, dinlenen şarkıyı mubah kılmaya yeterlidi r.
İnsan, dinlediğinden çok anladığından ve algıladığından sorumludu r. Bir gün şeyhin birisi çarşıda gezerken bir satıcının, “Bir dirheme on salatalık!” diye bağırdığını duyunca vecde geldi, titredi ve bayıldı. Ayıldığı zaman, neden bayıldın diye soranlara: “Bir gıda maddesi ve bir rızk külçesi iken on tane salatalık bir dirheme satılıyor. Ya hiçbir işe yaramayan kötü insanın değeri kaç paradır?” diye inledi.
Müziği haram kılan ârızaların dördüncüsü: İmam-ı Gazâlî’ye göre dördüncü ârıza kişinin kendisind edir. Bir kişinin müziği şehevî arzûları için tahrik aracı kılması haramdır. Müziğin sözleri ile haram sevmeye heveslenm ek haramdır. Müziği kendi nefsânî heves ve arzûları çerçevesinde yorumlama k haramdır. Meselâ, kâkül, gül yanak, ayrılık, kavuşma kelimeler ini duyduğu zaman şehveti ve şeytânî duyguları tahrik olan birisi müzik dinlememe lidir.
İnsan gönlünde şeytanın ordusunda n sayılan şehvet ile, Allah’ın askeri sayılan akıl nûru arasında sürekli bir mücâdele vardır. Müzik bu mücâdelede şehveti tahrik edici değil; akıl nûruna kuvvet verici olmalıdır. Bu iki ordudan birisi kalbi fetheder ve kuşatırsa zaferi elde etmiş olur ve mücâdele biter. Şeytanın müzikle kalbe girip kalbin mânevî neşesini bozmasına izin vermemeli dir.
Zamanımızda kalpleri şeytanlar kuşattı. Şarkılar ve müzik parçaları ekseriya şeytanî hevesleri tahrik amacıyla çalınır ve söylenir oldu. Gönül kendisini bir müzik parçasına kaptırmaya görsün; müziğin sazıyla ve sözüyle kendinden geçip, neredeyse kul ve insan olduğunu unutur hale geldi. Öyle ki, nice müzik parçaları ile kendi insanlığını unutan ve kendinden geçen nice gençler, elde jiletle başta kendileri olmak üzere etraflarına zarar verir oldular. İşte böyle müzikten çabuk etkilenen, mânevî terbiye almamış, kendi kimliğini İslâm ahlâkı ile yoğurmamış kişiler müzik dinlememe li. Çünkü bu kişiler müzikten zarar göreceklerdir.
Müziği haram kılan ârızaların beşincisi: Müzik dinleyici sinin âvâmdan olması da bir handikaptır. İşi gücü bırakıp müzik parçaları ile oyalanmak ahmaklıktan ve akılsızlıktan başka bir şey değildir. Boş vakitleri öldürüp, oyuna ve eğlenceye dalmak cinâyettir. Nasıl küçük günahlar ısrar ve devamla büyür ve büyük günaha dönüşürse, mubahlar da ısrar ve devamla küçük günaha dönüşürler. Mubahları devamlı olarak takip etmek kişiye bir kemâl ve feyiz vermediği gibi, kişinin elde bulunan mâneviyâtından ve feyzinden de bir miktar alır gider.
Nitekim satranç ta böyledir. Parasız veya karşılıksız oynamak şartıyla satranç mubahtır. Fakat satranç oynamaya düşkün olmak ve bunun için faydalı işlere gevşeklik vermek doğru değildir. En azından mekruhtur .
Netice olarak; İmam-ı Gazâlî’ye göre kalbin sıkıntısını yatıştırıp kalbi dünyanın fânî işlerinden soğutarak ibâdetlerine daha bir dikkatle sarılmak amacıyla belirli bir ölçü ile müzik dinlemek mubahtır. Din ve dünyasında daha bir istekle çalışabilmesi için müzik dinlemeyi hoş görmek, yanak üzerindeki ben’in güzelliği gibidir. Eğer o ben, bütün yüzü kaplarsa yüzü çirkinleştirir. Çokluk sebebiyle güzellik çirkinliğe döner. Her güzelliğin çoğu güzellik olamayacağı gibi, her mubahın çoğu da mubahlıkta kalmaz. Meselâ ekmek mubahtır. Fakat çok yemek haramdır. İşte normal şekilde müziğin mubah oluşu, fakat çoğunun haram oluşu bunun gibidir.
Başka örnekler vermek gerekirse; bal helâldir. Fakat mizacı hararetli ve asabî olanlara zarar verdiği için tıbben bu gibilere haramdır. Şarap haramdır. Fakat boğazında lokma tıkanan birisi, su ve benzeri bir şey bulamaz ise lokmayı yutmak için bu kişiye bu esnada şarap helâl olur. Burada ihtiyaç ve zarûret sebebiyle mubah olmuştur. Bunlar ârızî hükümlerdir. Bunlara bakılmaz. Yine meselâ, alışveriş helâldir. Fakat Cuma ezanı vaktinde yapılırsa haramdır. İşte bunun gibi, müzik de, ölçülü, mânâlı ve âhenkli bir ses olması bakımından aslında mubahtır. Haram olması, aslından uzak, fakat aslı ile birleştirilen bir ârıza sebebiyle dir.
İmam-ı Gazâlî ilâve ediyor: Eğer müzik boş iş denirse deriz ki: İçinde haram olmamak şartıyla boş iş ve eğlenceden dolayı Allah’ın kullarını sorguya çekmeyeceğini şu âyet bildiriyo r: “Allah sizleri yeminlerinizdeki lağvden (boşluk ve yanılgıdan) dolayı mesul tutmaz.”30
Allah adına kasıtsız olarak yemin edip sonra yemininde n dönen kimse bundan sorguya çekilmeyecek ise eğer, abartılı olmamak ve harama âlet etmemek şartıyla, şiir ve şarkı söyleyip eğlenen kimse bundan dolayı neden sorguya çekilsin? Müziğin bâtıla benzemesi de haram sayılması için yeterli olmaz. Çünkü bâtıl demek, faydasız şey demektir. Yukarıda da söylediğimiz gibi, her faydasız şey haram değildir.31
İmam-ı Gazâlî’ye göre bu ârızalar olmadığında kişinin kadın olsun, erkek olsun müzik yapması veya yapılan müziği dinlemesi haram değildir.
İmam-ı Gazâlî, müziğin haram olduğunu söyleyenlerin ileri sürdükleri delillere de cevaplar veriyor. Bunlara özetle temas etmekte fayda var:
1- Müziği haram sayanlar genellikl e şu âyete dayanıyorlar: Kur’ân, “İnsanlardan bazıları efsane ve boş sözleri satarlar”32 buyuruyor . İbn-i Mesud, Hasan-ı Basrî ve Nehâî (ra) âyette geçen “boş söz”ün müzikli söz olduğunu söylemişlerdir. Nitekim Peygamber Efendimiz de (asm), “Allah Teâlâ kayneyi, satmasını, parasını ve öğretmesini haram kıldı” buyurmuştur. Kayne içki meclisind e erkeklere şarkı söyleyen kadın demektir.
İmam-ı Gazâlî diyor ki: Bizim buna itirazımız yoktur. Biz zaten yabancı bir kadının fitne ortamında, kendileri nden emin olunmayan fâsıklara şarkı söylemesinin haram olduğunu söylemiştik. Hadiste geçen “Kayne”nin mânâsında fitne vardır. Fakat bundan, bir kadının fitne korkusu olmayan hallerde ve ortamlard a başkaları duysun duymasın, şarkı söylemesinin haram olduğu mânâsı anlaşılmaz.
Kezâ, âyette buyrulduğu gibi, boş sözler ve düzme yalanlarl a dînini satarak insanları yoldan çıkarmağa çalışmak haramdır. Buna da diyeceğimiz yoktur. Fakat her şarkı sözü dinini satmak ve insanları azdırıp sapıtmak mânâsını taşımıyor. Âyetin muradı insanları sapıtmaya karşı uyarmaktır. Tamam; insanları sapıtmak maksadıyla Kur’ân okunsa da haramdır.
Adamın birisi imam olmuş ve imamlığında sürekli Abese Sûresini okuyormuş. Çünkü bu sûrede Cenâb-ı Hak Peygamber Efendimiz’i (asm) azarlıyor. Hazret-i Ömer (ra) adamın gâyesinin fitne çıkarmak olduğunu anlayınca, adamın Abese Sûresini okumasını haram sayarak adamı imamlıktan azlediyor . Kur’ân ile sapıtmak haram olursa, şarkı ile sapıtmak ve fitne çıkarmak da elbet haram olur.
2- Müziği haram sayanlar, “Şu Kur’ân’a karşı mı alay ederek gülersiniz ve ağlamazsınız da, onun duyulmama sı için şarkı söylersiniz!”33 âyetini de delil sayıyorlar.
Biz de deriz ki: Kur’ân’ı dinletmem ek için gülmek de, ağlamak da haramdır. Âyet bunları kastediyo r. Şüphesiz Müslümanlıkla alay eden şarkı ve türküler de haramdır. Nitekim, “Şâirlere ancak azgınlar uyar”34 âyetinde şâirlerle kastedile n kâfir şâirlerdir. Bu, şiirin kendisini n haram olduğunu değil, şiiri küfürde kullanmanın haram olduğunu gösterir.
3- Müziği haram sayanlar Peygamber Efendimiz’in (asm), “İlk ağlayan ve ilk sözü müzikle söyleyen şeytandır” hadisini de delil sayarlar. Oysa bu hadiste ölü üzerine ağlamak ve ağıt yapmak kastedilm iştir. Şüphesiz Dâvûd Aleyhisse lâm’ın ve günahkârların hatâları için ağlamaları haram olmadığı gibi; mubah şekilde şevki ve neşeyi artıran müzik de haram değildir. Nitekim Hazret-i Âişe’nin (ra) evindeki genç kızların yaptıkları iş müzikle söz söylemekti. Peygamber Efendimiz (asm) Medîne’ye teşrif buyurdukl arında da Medîneli kadınlar müzikli şiir okumuşlardı.
4-Yine Peygamber Efendimiz’in (asm); “Müzik söyleyerek sesini yükselten kimseye Allah Teâlâ iki şeytan musallat eder. Bu şeytanlar o kimsenin omuzları arasında dururlar ve müziği bitirince ye kadar göğsünü tekmelerl er” hadisini müziğin haram sayılmasına delil sayarlar.
Oysa Peygamber Efendimiz (asm) bu hadisinde şehveti ve haram sevmeyi tahrik eden müziği söyleyenleri kastetmiştir. Fakat Allah sevgisini, bayram coşkusunu, evlilik sevincini, çocuk doğması neşesini ve bunun gibi mubah sevinçleri konu alan müzik bunların dışında kalır.
5- Nâfî diyor ki: Ben Abdullah bin Ömer (ra) ile yolda giderken, Abdullah bin Ömer (ra) bir çobanın kaval sesini duydu ve elleri ile kulaklarını tıkayarak yoldan saptı. Bana:
“Ey Nâfî! Hâlâ kaval sesi duyuluyor mu?” diye sordu. Ben:
“Artık duyulmuyo r” dediğim zaman kulaklarını açtı ve dedi ki:
“Peygamber Efendimiz’in (asm) de böyle yaptığını gördüm.”
Müziği haram sayanlar bu rivâyeti de delil sayarlar. Oysa eğer kaval dinlemek gerçekten haram olsaydı, Abdullah bin Ömer’in (ra) Nâfî’ye de aynı şeyi emretmesi gerekirdi . Halbuki Nâfî’ye bir şey söylemedi. Kendisini n kulaklarını tıkaması ise o an için çalgı sesinin kendisine olumsuz etki yapmasından korkmasından olabilir. Aynı şekilde Peygamber Efendimiz de (asm) böyle davranmış; fakat yanında bulunan İbn-i Ömer’i (ra) bundan alı koymamıştır. Bu da onun haram olduğunu değil; sadece onu dinlemekt en sakınmanın daha evlâ olduğunu gösterir.
Bundan biz, Peygamber Efendimiz’in (asm) o sırada mânevî müşâhedesini kaval sesi ile bozmak istemediğini anlıyoruz. Çalgı sesinin haram olduğunu değil. Nitekim namazı kıldıran Peygamber Efendimiz (asm) namazda kendisini meşgul ettiği için Ebû Cehm’in işlemeli cübbesini çıkarıp iâde etti. Bundan, işlemeli elbise giymenin haram olduğu anlaşılmaz. Sadece, kalbi olumsuz etkileyen mubahları terk etmenin evlâ olduğu anlaşılır. Zaten biz de kalbi olumsuz etkileyen mubahların bir çoklarını terk etmenin daha evlâ olduğunu söylemekteyiz.35
Müzikle ilgili olarak buraya kadar aldığımız tüm rivâyetleri ve İmam-ı Gazâlî dahil tüm âlimlerin içtihatlarını özetleyecek boyutta bir ölçüyü Bedîüzzaman Saîd Nursî hazretler inde buluyoruz . Müziğin haram olup olmama durumunu, hangi şartlarla haram, hangi şartlarla mubah olduğunu Bedîüzzaman, her an şehit olma ile yüz yüze bulunduğu Pasinler savaş cephesind e at sırtında yazdığı İşârâtü’l-İ’câzda özetleyivermiş.
Üstad Bedîüzzaman orada der ki: “Kulaktaki zar nûr-u îmân ile ışıklandığı zaman, kâinâttan gelen mânevî nidâları işitir. Lisan-ı hal ile yapılan zikirleri, tesbihatl arı fehmeder. Hattâ o nur-u iman sayesinde, rüzgârların terennümatını, bulutların na’ralarını, denizleri n dalgalarının nağamatını ve hakeza yağmur, kuş ve saire gibi her nev’den Rabbanî kelâmları ve ulvî tesbihatı işitir. Sanki kâinat, İlahî bir musikî dairesidi r. Türlü türlü avazlarla, çeşit çeşit terennümatla kalblere hüzünleri ve Rabbanî aşkları intıba’ ettirmekl e kalbleri, ruhları nuranî âlemlere götürür, pek garib misalî levhaları göstermekle, o ruhları ve kalbleri lezzetler e, zevklere garkeder. Fakat o kulak, küfür ile tıkandığı zaman, o leziz, manevî yüksek savtlarda n mahrum kalır. Ve o lezzetler i îras eden avazlar, matem seslerine inkılab eder. Kalbde, o ulvî hüzünler yerine, ahbabın fıkdanıyla ebedî yetimlikl er, mâlikin ademiyle nihayetsi z vahşetler ve sonsuz gurbetler hasıl olur. Bu sırra binaendir ki, şeriatça bazı savtlar helâl, bazıları da haram kılınmıştır. Evet ulvî hüzünleri, Rabbanî aşkları îras eden sesler, helâldir. Yetimane hüzünleri, nefsanî şehevatı tahrik eden sesler, haramdır. Şeriatın tayin etmediği kısım ise, senin ruhuna, vicdanına yaptığı tesire göre hüküm alır.”36
Bedîüzzaman’ın müzikle ilgili görüşlerini açmak gerekirse: 1- Ulvî hüzünleri ve Rabbanî aşkları canlandıran müzik menduptur, helâldir, dinlenir. 2- Yetîmâne hüzünleri ve nefsanî şehevatı tahrik eden müzik haramdır, dinlenmez . 3- Şeriatın tayin etmediği kısım ise, dinleyeni n ruhuna ve vicdanına yaptığı tesire göre hüküm alır.37 Eğer dinleyend e yetîmâne hüzünler veya şehevî hisler uyandırıyorsa, haramdır. Eğer dinleyend e yetîmâne hüzünler veya şehevî hisler uyandırmıyor; bilâkis, dinleyen kulağına gelen müziği ulvî biçimde –İmam-ı Gazâlî’nin de işâret ettiği şekilde istiârelerle- yorumlaya biliyorsa helâldir ve mubahtır.
Kadının şarkı, türkü, ilâhî vb. gibi musîkî icra etmesi meselesin de, âyette geçen “edâlı ve cilveli söz söylemekten sakınma” şartını esas almak zorundayız. Cilveli ve câzibeli olarak türkü, şarkı ve sâir musîkî parçalarını okuyan bir kadın sesi işittiğimizde, “kalbinde fesat bulunan kimse kötü şeyler ümit eder” âyetini kendimize rehber yapmalı; fesat, bozukluk, meyil ve sâir kalbî hastalıkların ağına kapılıp kötü şeyler ümit etmekten kalbimizi ve nefsimizi sakındırma çabası içinde olmayı ihmal etmemeliy iz. Bu kalbî ve hâlisâne çaba, kulağımıza çarpan gayr-i meşrû seslerin günahından bizi muâf kılmaya inşallah yeterli olur.
Bir kadının sunuculuk yapmasında da aynı ölçüler söz konusudur . Mesele, kadının tahrik ihtiva eder şekilde konuşmaması, erkeğin de hasta kalbini haram meyillerd en koruma çabası göstermesidir. Kadın tahrik ihtiva eder biçimde konuşmaz, erkek de kalbinin meyilleri ne kapılmaz ve kötü şeyler ümit etmez ise iki taraf da harama girmemiş olurlar. Nitekim yine Kur’ân’ı dinlediğimizde salt konuşmanın mubah olduğunu anlıyoruz. Hazret-i Mûsâ’nın, Hazret-i Şuayb’in kızları ile konuştuğunu38 ve Sebe’ Melikesi Belkıs’ın Hazret-i Süleyman ile ve kendi halkı ile konuştuğunu bize bildiren3 9; fakat kadını çekici olmaktan ve çekici konuşmaktan sakındıran Kur’ân, böylece bize mubahlık ve haramlık sınırını da çizmiş oluyor. Bu sınırı musikîde olsun, radyodaki bir kadın sunucuyu dinlerken olsun veya toplum hayatının şurasında burasında kadın erkek ilişkilerinde olsun korumak dînî yaşayışımızın güzelliklerindendir.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Müziğe, kayıtsız şartsız “haram” veya kayıtsız şartsız “helâl” demek mümkün değildir. Sahabe-i Kiramdan Ebu’d-Derda Hazretler inin, “Hak şeylerin talebinde daha şevkli, daha gayretli olabilmek için kalbimi hak olmayan şeyle dinlendir iyorum”40 sözüyle ifâde ettiği ve nihâyet Bedîüzzaman Hazretler inin müzik dinleme ölçüsü olabilece k biçimde, “Beşer hakikate muhtaç olduğu gibi, bazı keyifli hevesâta da ihtiyacı var. Fakat bu keyifli hevesât, beşte birisi olmalı.”41 Sözüyle ifade ettiği ölçüyle önemli ve faydalı işlerimizi aksatmama k ve gevşetmemek, bilâkis kalbimizi dinlendir erek faydalı iş ve ibâdetlerimize ivme kazandırmak amacıyla meşrû müziği dinlemekt e bir sakınca yoktur.
Söylenmesi, yayınlaması ve dinlenmes i mubah olan müzik parçasında aşağıdaki özellikler bulunmalıdır:
1- Müziğin sözleri ve klibi yetîmâne hüzünleri işlememelidir.
2- Müziğin sözleri ve klibi şehveti ve nefsânî arzûları tahrik edici olmamalıdır.
3- Müziğin sözleri ve klibi kötülüğü teşvik edici olmamalıdır.
4- Müziğin sözleri ve klibi İslâm’ın haram kıldığı bir şeyi övücü olmamalıdır.
5- Müziğin sözleri gıybet, iftira, dedikodu… vb gibi başkası hakkında hoş olmayan, başkasını hicveden ve kötüleyen sözler ihtiva etmemelid ir.
6- Müziğin sözleri ve klibi kin, intikam, düşmanlık, haset, kıskançlık, adâvet ve nifak tohumları ekmemelid ir.
7- Müziğin sözleri yaşayan bir kadını veya erkeği fitneye sürükleyici ölçüde teşhir ihtiva etmemelid ir. Meselâ yaşayan bir kadının saçlarını, gözlerini, kaşlarını… vs güzelliklerini nâmahreme karşı teşhir edici olmamalıdır.
8- Şarkıyı ve türküyü okuyan kimse, müziğinde sesini yumuşatarak, edâ ve cilve yaparak, karşı cinsin kötü arzûlarına itaat edeceğini çağrıştıran bir müzikal, müzik sözü ve ses tonu kullanmak tan kaçınmalıdır.
9- Şarkının sözleri mubah, söyleyiş tarzı mubah, klibi mubah, söylenme veya dinlenme ortamı mubah olmalıdır.
Dipnotlar:
1- Meryem Sûresi, 19/64
2- En’am Sûresi, 6/119
3- Hakim, Ebû’d-Derdâ’dan rivâyetle
4- Dârekutnî, Sa’lebe’den tahriçle.
5- Kütüb-ü Sitte, 6/52
6- Nûr Âleminin Bir Anahtarı, s. 21; Emirdağ Lâhikası, s. 307
7- Emirdağ Lâhikası, s. 307
8- Buharî, II, 3; Müslim, II, 605; Nesaî, III, 59
9- Beyhâkî, Delâilü’n-Nübüvve.
10- İbn-i Mâce, Nikâh, 1897
11- İbn-i Mâce, Nikâh, 1900
12- Kütüb-ü Sitte, 11/218
13- İbn Mace Nikâh, 1899
14- Buhârî, Edeb 90, 95, 111, 116; Müslim, Fezâil 70, (2323)
15- Nesâî, C.6, S.537
16- Tirmizî, Cennet 23, 4/336, (2689)
17- Ç. M. Fetvâlar, 4/91
18- İbn-i Mâce, Nikâh, 5/318; Kütüb-ü Sitte, 6/51
19- Ahzab Sûresi, 33/32
20- Kütüb-ü Sitte, 11/220
21- Kütüb-ü Sitte, 14/340; Tirmizî, Fiten 31, (2307);
22- Tirmizî, Fitne, 2309;
23- Sözler, Y.A.N., 2004, s.380;
24- Sözler, Y.A.N., 2004, s. 885; Sikke-i Tasdik-i Gaybî, s. 109;
25- Sözler, Y.A.N., 2004, s. 1123; Mektûbât, Y.A.N., 2004, s. 758, 770;
26- Mektûbât, Y.A.N., 2004, s. 471;
27- İhya, 2/695
28- İhya, 2/700
29- İhya, 2/695
30- Bakara Sûresi, 225
31- İhya, 2/702-704
32- Lokman Sûresi, 6
33- Necm Sûresi: 59
34- Şuarâ Sûresi: 224
35- İhyâ-i Ulûmiddîn’den özetle, 2/705-711
36- İşârâtü’l-İ’câz, s. 71, 72
37- İşârâtü’l-İ’câz, s. 72
38- Kasas Sûresi, 28/25
39- Neml Sûresi,27/29-44
40- Kütüb-ü Sitte, 11/221
41- Emirdağ Lâhikası


MÜZİK VE İSLAM  




MÜZİK DİNLEMEK HARAM DEĞİLDİR

http://www.zulkarneyn.info/2014/09/muzik-dinlemek-haram-degildir.html 


Müzik dinlemek haram değildir. Allah, Sad Suresi’nde Hz. Davud’un sesine dağların yankı verdiğini, kuşların gelip Hz. Davud’un melodiler ine katıldığını bildirmek tedir.

Biz dağları onunla beraber (tesbih etmeleri için) boyun eğdirmiştik; akşam sabah onunla tesbih ederler (onun yaptığı tesbihle çınlarlar)dı. Toplanıp gelen kuşları da (ona ram etmiştik). Hepsi onun nağmesine katılır (beraber tesbih ederler)di. (Sad, 18-19)

Hz. Peygamber hem müzik dinlemiş, hem şarkı söyleyen cariyeler i övmüş, düğünlerde şarkıcılar bulundurm ayı öğütlemiştir. Savaşlara giderken develeri coşku ile yürütecek güzel sesli türkücüler götürmüştür. 

İmam Gazali, müzikten hoşlanmayanı kaba bir varlık olarak görmektedir. Müzik, aşığın aşkını, fasıkın fıskını artırır.

Hz. Ayşe’nin bir yakınının düğünü üzerine Peygamber imiz, Ayşe'ye, "Medinelil erin şarkı-türküden hoşlandığını, onlara şarkıcı Erneb el-Medeniyye’yi göndermesini emretmiştir.

Erneb el-Medeniyye: Peygamber dönemindeki şarkıcılardan biri idi. Hz. Ayşe, yakınlarından birini Kubâ’ya gelin edince Peygamber ona:

– Gelini gönderdin mi? diye sormuş.

Ayşee, gönderdiklerini söyleyince, Peygamber:

– Ensarlılar şarkıyı severler. Gelinle beraber şarkıcı bir kadın da gönderdin mi? demiş.

Ayşe, göndermediğini söyleyince, Peygamber:

– Hemen Erneb’i gönder! Buyurmuştur (el-İsâbe: 4/226; A‘lâm: 1/27)







MÜZİK VE PEYGAMBERİMİZ HZ. MUHAMMED SAV EFENDİMİZ

https://www.manevihayat.com/konu/peygamber-efendimizin-calgi-ile-ilgili-hadisleri.4232/

Hz. Aişe (ra) bir bayram günü ile ilgili bir hatırasını şöyle anlatıyor:
Yanımda iki genç kız def çalıp Buas Harbi üzerine düzülmüş hamasî türküler söylerken Resûlullah Efendimiz içeri girdi. Yatağın üzerine sırtüstü uzanarak yüzünü örttü. Az sonra babam Ebû Bekir girdi. Türkü okuyan kız çocuklarını görünce:

Resululla h’ın huzurunda şeytan sazı ha!’ diye bana kızdı ve kızları azarladı.
Ancak, Resululla h karşı koyarak:
Ey Ebu Bekir, bırak onları; söylesinler, her milletin bir bayramı vardır, bu da bizim bayramımızdır’ buyurdu


İSLAM VE MÜZİK 

https://eliflamraa.wordpress.com/2006/11/28/muzik-hara-mi-degil-mi/

Ne Kur’ân âyetleri içerisinde, ne de sahîh hadîs-i şerifler arasında; ne âletli, ne de âletsiz salt mânâda “mûsikî”yi yasaklaya n bir habere, bir hükme rastlanma z. Dînimizde haramlar açık bir dil ile, net bir şekilde hep beyan edilmiştir. Çalgılı veya çalgısız söylenen mûsikî yeni bir icat da değildir. Kur’ân âyetleri indiği günlerde mûsikî çalınıp söyleniyordu. Bizim Rabbimiz ise, kesinlikl e unutkan değildir.1 Cenâb-ı Hak; “kaçınılmaz bir ihtiyaçla karşı karşıya kalmanız dışında, Allah size haram kıldıklarını ayrı ayrı açıklamıştır”2 buyurur. Allah Resûlü de (asm) bir hadisleri nde: “Allah’ın, kitabında helâl kıldığı helâl; haram kıldığı ise haramdır. Hakkında sustuğu da muaftır. Allah’tan onun affının kabulünü isteyin. Zira Allah bir şeyi unutacak değildir”3 buyurmuş; bir diğer hadisleri nde de, “Allah bir şeyi farz kıldığında onu eksiltmey in. Bir şeye sınır koyduğunda da sınırı aşmayın. Bir şey hakkında da unutmaksızın susmuşsa, onun ardına düşmeyin”4 buyurarak, haram kılacağı bir şey hakkında Allah’ın ne tereddüdü, ne de unutkanlığı bulunmadığını; binâenaleyh bir şeyi haram kılmamışsa eğer, o şeyin mubah olacağının anlaşılması gerektiğini, çünkü eşyada aslolanın “mubahlık” olduğunu beyan buyurmuş bulunmakt adır.
Her şeyden önce, yalın ve katıksız olarak eğlence, şarkı, türkü ve oyunlar, içlerinde haram unsur olmamak şartıyla mubahtırlar. Peygamber Efendimiz (asm) oynayan bir gurup Habeşli’ye rastlayınca onları takdir ettikten sonra şöyle buyuruyor: “Yahudiler ve Hıristiyanlar bilsinler ki, bizim dinimizde genişlik vardır.”5 Nitekim Üstad Bedîüzzaman Hazretler i bu hadisi tefsir sadedinde, radyolard an yapılan müzik yayını ile ilgili olarak diyor ki: “Evet, beşer hakîkate muhtaç olduğu gibi, bazı keyifli hevesâta da ihtiyacı var. Fakat, bu keyifli hevesât, beşte birisi olmalı. Yoksa havanın sırr-ı hikmetine münafi olur.”6
Bedîüzzaman’a göre, insanlığın bu ihtiyacını dikkate alan radyo yayıncıları, İslâm ahlâkını rencide edici olmamak ve içinde haram unsur taşımamak şartıyla radyodan eğlence, müzik, şarkı ve türkü yayını yapabilir ler. Ve yapılan bu tür ölçülü müzik yayınları dinlenebi lir. Ama bu yayın radyonun tüm yayınlarına oranla beşte biri aşmamalıdır. Yoksa havanın yaratılış hikmetine zıt şekilde yayın yapılmış olur. Bu durumda ise radyo bir İlâhî nîmet iken, bir nikmet olur, yapılan ölçüsüz eğlence yayınları beşerin başına belâ olmaktan öteye bir fayda sağlamaz. Öyle ise Bedîüzzaman’a göre, bir radyoda şarkı, türkü, ezgi, müzik ve meşrû eğlence programına beşte bir, kelimât-ı tayyibe sayılabilecek şekilde faydalı ve Kur’ân bilgileri ni konu alan programla ra ise beşte dört oranda yer verilmeli dir.7
Şimdi, dilerseni z, konu ile ilgili olarak doğrudan vahiy metinleri ne başvuralım. Konuyla ilgili rivâyetler ne diyor; bakalım. Daha sonra muteber İslâm âlimlerinin yorumlarına geçelim.
1- Hz. Aişe (ra) bir bayram günü ile ilgili bir hatırasını şöyle anlatıyor:
“Yanımda iki genç kız def çalıp Buas Harbi üzerine düzülmüş hamâsî türküler söylerken Resûlullah Efendimiz (asm) içeri girdi. Yatağın üzerine sırtüstü uzanarak yüzünü örttü. Az sonra babam Ebû Bekir (ra) girdi. Türkü okuyan kız çocuklarını görünce:
‘Resûlullah’ın (asm) huzurunda şeytan sazı ha!’ diye bana kızdı ve kızları azarladı.
Ancak, Resûlullah (asm) karşı koyarak:
‘Ey Ebû Bekir, bırak onları; söylesinler, her milletin bir bayramı vardır, bu da bizim bayramımızdır’ buyurdu.
Onlar sohbete dalıp, ilgileri kesilince ben kızlara göz ettim, hemen sıvışıp çıktılar.”8
2- Resûlullah Efendimiz (asm) hicret esnasında Medîne’ye teşrif buyurduğu zaman, kadınlar dam başlarında defli ve sesli olarak, “Talea’l-bedru aleynâ, min seniyyâti’l-vedâ, vecebe’ş-şükrü aleynâ, mâ deâ lillâhi dâ’…” diyerek ilahi söylemişler ve neş’elerini şükre çevirmişlerdi.9 3- Resûlullah Efendimiz (asm) Rübeyyi binti Muavviz’in (ra) düğününde hazır bulunmuş, def çalarak Bedir savaşıyla ilgili kahramanlık türküleri söyleyen iki genç kızı dinlemiştir. Bu esnada şarkıcılardan birisi:
“Aranızda, yarın ne olacağını bilen bir Peygamber var” demesi üzerine, Resululla h Efendimiz (asm):
“Bırak o sözü, önceki söylediklerine devam et, gaybı ancak Allah bilir” buyurmuştur.10
4- Bir evden kulağına gelen def ve başkaca çalgı sesleri üzerine Resûlullah Efendimiz (asm), evde ne olduğunu sorar.
“Düğün” cevabını alınca:
“Bu nikâhtır, sifâh (zinâ) değildir” der.
5- Hz. Âişe (ra) Medineli bir yakınını evlendiri yor. Düğün yerine gelen Peygamber Efendimiz (asm):
“Kızı gelin ettiniz mi?” diye sorar.
“Evet” derler. Peygamber Efendimiz (asm):
“Kızla birlikte türkü söyleyecek birini de gönderdiniz mi?” buyurur.
Hz. Âişe (ra):
“Hayır” deyince, Peygamber Efendimiz (asm):
“Ensâr arasında bu çeşit fırsatlarda eğlence geleneği vardır. Keşke kızla birlikte şarkı söyleyecek birisini gönderseydiniz de onlar şöyle söyleyiverseydi:
“Size geldik, size geldik.
Bize şenlik, size şenlik.”11
6- Muâz İbnu Cebel’in anlattığına göre, kendisi Hz. Peygamber (asm) ile birlikte ensârdan birinin düğününde bulunur. Hz. Peygamber (asm) kızı isteyip nikâhı kıydıktan sonra:
“Allah iyi geçim, hayırlar ve uğurlar nasip etsin, rızkınıza bolluk bereket versin, sizi mübarek kılsın” diye duâ eder. Âdet veçhile damadın başı üzerinde def çalınmasını söyler. Def çalınır. Sonra içerisinde meyve ve şekerlemeler bulunan çerez sepetleri getirilir . Resûlullah (asm) üzerine serper.
Fakat halk bunları kapışmak üzere harekete geçmez, olduğu yerde durur.
Resûlullah hayretle:
“Niçin yağmalamıyorsunuz?” der. Cevaben:
“Ey Allah’ın Resûlü, siz falanca günler tekrarla bizi yağmacılıktan men ettiniz” derler. Bunun üzerine:
“Ben sizi ganimet mallarını yağmalamaktan men ettim, düğün yağmasından men etmedim, haydi yağmalayın” der. Muaz der ki:
“Resulullah’ın (asm) onu da, bizi de bu yağmaya teşvik ettiğini gördüm.”12
7- Hz. Peygamber bir kere Medine’de bir yerden geçerken aniden def çalarak ve türkü söyleyerek:
“Nahnu cevarin min beni’n-neccar /Ya habbeza Muhammedün min car”
(Biz Neccaroğuları kabilesin e mensup kızlarız.
Hz. Muhammed ne iyi ve ne hoş bir komşudur) beyitleri ni söyleyen kızlara rastladı ve:
“Allahu ya’lemu inni uhibbukünne” (Allah bilir ki ben sizi seviyorum) demek sûretiyle onlara iltifatta bulundu.1 3
8- Hz. Enes (ra) bildiriyo r: Veda Haccı sırasında Resûlullah Efendimiz in (asm) kafilenin yürüyüş temposunu ezgileriy le canlı tutan bir kölesi vardı, adı Enceşe idi. Bu zat güzel sesli birisiydi ve Resûlullah’ın zevceleri ile bir kısım Müslüman kadınların develerin i sevk ediyordu.
Enceşe bazı ezgiler okumuş, okuduğu ezgilerle develeri hızlandırmıştı. Bilindiği gibi, develer yürüme sırasında okunan belli bir ezginin veya mûsikinin ahengine karşı hassasiye t gösterip, adımlarının temposunu, söylenen bu şarkının ritmine göre ayarlayab ilmekte, hızlı veya yavaş olabilmek tedir.
Resûlullah Efendimiz (asm) teşbihli bir üslupla, Enceşe’den okuduğu ezgilerin ritmini değiştirmesini ve develerin yürüyüş temposunu ağırlaştırmasını emrederek şöyle buyurmuştu:
“Ey Enceşe ağır ol! Şişeleri kırma.” (Şişe ile kafilenin zayıflarını kastediyo rdu.)14
9- Amir b. Sa’d (ra) anlatıyor: “Bir düğünde, Bedir ashabından olan Kurayza b. Ka’b ve Ebû’l-Mes’ûd’ül-Ensârî’nin yanına vardım. O esnada genç kızlar türkü söylüyorlardı. Ben:
“Siz Resûlullah’ın ashabından ve Bedir savaşına katılanlardansınız. Sizin yanınızda kızlar türkü söylüyorlar; siz ise ses çıkarmıyorsunuz!” dedim. Onlardan biri dedi ki:
“İstersen otur, bizimle berâber dinle; istersen git! Düğünde eğlenmemize izin verildi!”15
10- Hz. Ali (ra) anlatıyor: Resululla h Efendimiz (asm) buyurdula r ki:
“Cennette siyah gözlü hurilerin toplanma yerleri vardır. Orada, benzerini mahlukatın hiç işitmediği güzel bir sesle şarkı okurlar ve şöyle söylerler:
“Bizler ebedîleriz, bizler hiç ölmeyiz!
Bizler nimetlere mazharız, fakirlik bilmeyiz!
Bizler Rabbimizd en razıyız, kederli olmayız!
Bizlere sahip olan beylerimi ze ne mutlu!”16
Bunları ve benzeri bir çok rivâyet ile birlikte bir çok ulemâ görüşlerini delil olarak sunan Yusuf el-Kardavî, fitne ortamı olmamak ve fitneye çağıran edâlı bir ses tonuyla söylememek şartıyla, mûsîkîsinin sözleri kötülüğü işlemeyen, icrâsı esnasında da edâdan ve cilveden kendini arındırabilen kadının müzik yapmasının ve bu şartlarla yaptığı müziğin başkalarınca dinlenmes inin haram değil; mubah ve câiz olduğunu söyler.17 Nitekim yukarıya aldığımız rivâyette de görüldüğü gibi, Resûlullah (asm), Hz. Ebû Bekir’in (ra) genç kızları dinlemesi ni çirkin bulmadı, aksine onun kızları kınamasını çirkin buldu ve kız çocukları da Hz. Aişe’nin (ra) kendileri ne işaret etmesine kadar şarkı söylemeye devam ettiler.1 8
Şimdi de çalgı âletinde, şarkıda ve türküde haramlık meydana getiren unsurları işleyen vahiy mesajlarını ele alıp inceleyel im:
1- Cenâb-ı Hak Müslüman hanımlara şöyle emrediyor: “Allah’tan korkarsanız, yabancılarla edâlı ve câzibeli konuşmayın. Yoksa kalbinde fesat bulunan kimse kötü şeyler ümit eder. Dâima ciddî ve ağır başlı söz söyleyin.”19
Müzikte kadın sesini değerlendirirken bu âyeti temel taşı olarak elimizde tutacağız. Çünkü bu âyet Müslüman kadının sesinin yabancılara göre konumunu nazara veriyor ve Müslüman kadına bir ses sınırı çiziyor. Allah’tan korkan Müslüman kadın yabancılarla konuşurken bu ses sınırının içinde kalacak ve belirtile n kırmızı ışığı geçmeyecek. Buradaki kırmızı ışığı Kur’ân-ı Kerîm, “felâ tehda’ne bi’l-kavl” sözüyle ifâde eder. “tehda’ne” “hade’a” fiilinden geliyor. “Hade’a” tevâzu gösterdi, eğildi, itaat etti, yumuşak oldu, boyun eğdi, inkıyâd etti demektir. Bu âyete göre Müslüman kadın yabancılara boyun eğercesine, yabancıların çirkin arzûlarına itaat edercesin e, onların önünde eğilircesine sözlerini yumuşatmamalı, “özel çağrı” anlamı içeren bir edâ ve cilve ile konuşmamalı, sözlerine ilâve bir câzibe katmamalıdır. Kur’ân bunu yasaklıyor. Kur’ân’ın kırmızı çizgisi budur. Müslüman kadın bu çizgiyi geçmemelidir. Çünkü Kur’ân’a göre böyle konuşmak, kalbinde hastalık bulunan kimseyi umutlandırma riski taşıyor.
Kur’ân’a göre gerektiğinde kadın yabancılarla elbet konuşacak. Fakat şu ölçülerle Kur’ân diyor ki: “Kulne kavlen ma’rûfâ” yani, “iyi, düzgün, doğru, ciddî, ağırbaşlı, vakûr, edâsız, cilvesiz, itaatsiz, art niyetsiz, Allah nasıl bir ses verdiyse o sesi düzgünce çıkararak konuşun.”
Ölçümüz bu. Bu vahiy ölçüsünü müziğe de uygulayac ağız. Yani müzik yapan kadın da müziğinde “düzgün, doğru, ciddî, ağırbaşlı, vakûr, edâsız, itaatsiz, cilvesiz, câzibesiz, art niyetsiz sözler” söylemeli ve düzgün haller ve davranışlar göstermelidir. Müziğinde yabancı erkekleri n kötü arzûlarına boyun eğen, onların kötü hevesleri ne itaat eden, onlara işve ve cilve yapan bir ses, söz, müzik ve ses tonu kullanmam alıdır.
Bu ölçülere dikkat eden kadın müzik yapabilec eği ve müzik âleti kullanabi leceği gibi, böyle kadının müziği radyoda yayınlanabilir ve dinlenebi lir.
2- Nâfi anlatıyor: “Abdullah İbnu Ömer, bir çalgı sesi işitmişti ki, derhal kulaklarını parmaklarıyla tıkayarak yoldan uzaklaştı.” Bana:
“Ey Nâfi, kulağına hâlâ ses geliyor mu?” diye sordu.
“Hayır” dedim.
Bunun üzerine parmaklarını kulaklarından çıkardı ve ilave etti:
“Bir defasında Hz. Peygamber (asm) ile beraberdi m. Böyle bir ses işitti ve aynen benim davrandığım şekilde davrandı.”20
3- Hz. Ali (ra) anlatıyor: Resûlullah Efendimiz (asm) bir gün:
“Ümmetim on beş şeyi yapmaya başlayınca ona büyük belâlar iner!” buyurdu. Yanındakiler:
“Ey Allah’ın Resûlü! Bunlar nelerdir?” diye sordular.
Resûlullah Efendimiz (asm) şöyle buyurdu:
“1- Millî servet, fakir fukaraya uğramadan sadece zengin ve mevki sahibi kimseler arasında gidip gelen bir metâ haline gelirse, 2- Emanet ganimet ve fırsat bilinip hıyanet edildiği zaman, 3- Zekât (ödemeyi ibadet bilmeyip bir angarya ve) ceza telâkki ettikleri zaman. 4- Kişinin karısının kötü emirlerin e itaat ettiği zaman, 5- Anne hukuku sıkça çiğnendiği zaman, 6- Baba hukuku sıkça çiğnendiği zaman. 7- Arkadaşın kötü emirlerin e itaat arttığı zaman, 8- Mescitler de (rızay-ı İlâhî gözetmeyen husûmet, alış-veriş, eğlence ve siyaset vs. ile ilgili sesler yükseldiği zaman.) 9- Kavme, onların en alçağı reis olduğu zaman; 10- Zorba kişiye zararı dokunmasın diye hürmet edildiği zaman; 11- Şarap meşrû sayılarak içildiği zaman, 12- İpek (haram bilinmeyi p erkekler tarafından) giyildiği zaman; 13- (Sanat, bale, konser gibi çeşitli adlar altında; bar, gazino, dansing ve salonlard a ve hatta televizyo n ve filim gibi çeşitli vasıtalarla yaygın şekilde) şarkıcı kadınlar arttığı zaman; 14- Türlü çalgı âletleri arttığı ve sıkça çalınır olduğu zaman, 15- Bu ümmetin sonradan gelen nesilleri, önceden gelip geçenlere (çeşitli ithamlar ve bahaneler le) hakaret ettiği zaman artık kızıl rüzgârı, zelzeleyi, yere batışı veya suret değiştirmeyi ya da gökten taş yağmasını bekleyin.”21
4- İmran bin Husayn (ra) bildirmiştir: Peygamber Efendimiz (asm) buyurdu ki:
“Bu ümmete yere batma, kılık değiştirme ve taşlanma âfetleri gelecekti r.”
Ashaptan birisi:
“Bu ne zaman olacak yâ Resûlallah?” diye sordu. Peygamber Efendimiz (asm):
“Şarkıcı kadınlar yaygınlaştığı, çalgı âletleri türediği ve şaraplar sıkça içildiği zaman” buyurdu.2 2
Bu hadislerd en; kıyamete yakın insanların şarkıyı, türküyü ve her türlü müziği bir metâ sayacakla rı, büyük bir değer verecekle ri, fitne ortamı olup olmamasına bakmaksızın kadını allayıp pullayara k ortaya sürecekleri, çalıp söyleterek, açıp saçarak kadın ile eğlence düzenlemenin mubah sayılacağı ve haramı helâl sayarcasına bu anlayışın yaygınlaşacağı anlaşılmaktadır. Burada sakındırılan, yalın müzik ve yalın kadın sesi değil; burada sakındırılan, kadın sesi ile müziği fitne için âlet etmek ve bunu kasıtlı olarak—çağın gerekleri diye—yaygınlaştırmaktır.
Kezâ bu hadislerd en; İslâm ahlâk ve terbiyesi olmadığında veya inkâr edildiğinde kadın sesi ile müziğin şerre ve fitneye en kolay âlet edilen unsurlard an olduğu uyarısını çıkarmak mümkündür.
Bedîüzzaman’ın “İslâm’ın münevver meyvesi”23, “Hüccetü’l-İslâm”24, “Muhakkikîn-i Asfiyâ, sıddîkîn ve evliyâ”25 diye nitelediği, “verâset-i nübüvvet denilen velâyet-i kübrâda” bulunduğunu ve “makam-ı rızâya” yetiştiğini bildirdiği26 İmam-ı Gazâlî Hazretler i, İhyâ’sında mûsikîye uzunca bir bölüm ayırmış ve semâ ile mûsikîyi uzun uzadıya incelemiştir. Mûsikînin bazen mubah, bazen mendup, bazen de haram olabileceğini bildiren İmam-ı Gazâlî, Allah’ı zikretmey e teşvik eden ve rûha yüksek duygular veren müziğin mendup; bayram, evlenme, doğum, sevinç ve neşe günlerinde müzik dinlemeni n mubah olduğunu27 bildirdik ten sonra, beş ârıza bulunması halinde müziğin haram olduğunu beyan ediyor.
İmam-ı Gazâlî’ye göre müziği haram kılan ârızalar şunlardır:
1- Dinletend eki ârıza.
2- Müzik âletindeki ârıza.
3- Ses ayarındaki ârıza.
4- Dinleyici nin kendisind eki ârıza.
5- Dinleyici şahsın âvâmdan olma ârızası.
İmam-ı Gazâlî’ye göre müziği haram kılan ârızaların birincisi: Dinletend eki ârıza: Kendisine bakılması helâl olmayacak şekilde giyinen ve görünen bir kadının, fitneye dâvet eden bir ses ve sözle müzik yapması haramdır. Fitne tehlikesi olan parlak bir genç de bu hükümdedir. Bunların müziğinin haram olması müzikten değil, kendileri nin ve seslerini n fitne unsuru olduğundandır. Hattâ konuşan bir kadının sesinde ve konuşmasında fitne uyandırma tehlikesi varsa, onunla konuşmak ve hattâ Kur’ân-ı Kerîm bile olsa ondan dinlemek câiz olmaz. Yakışıklı genç de aynı hükümdedir.28
Fakat, fitne yaymayan, sesinde eğilip bükülerek, kırılıp dökülerek cinselliği ön plana çıkarmayan kadın sesi haram değildir. Nitekim Resûl-i Ekrem Efendimiz (asm) hiç mecburiye ti olmadığı halde Hazret-i Âişe validemiz e (ra) “Nasıl, seyretmek istiyor musun?” diye sormuş, kendisi de yaslanmış olarak genç kızların müziklerini dinlemiştir.29
Müziği haram kılan ârızaların ikincisi: Müzik âletindeki ârıza: İçki âlemlerinde insanı içki tüketimi için kışkırtacak ve fitneyi tetikleye cek biçimde kullanılan çalgılar haramdır.
Müziği haram kılan ârızaların üçüncüsü: Sesteki ârıza: Kötü, çirkin, ahlâk dışı, fâhiş ve hicvedici sözleri bulunan, dedikodu ve iftira içeren, toplum barışını bozan, fitne yayan, Allah’a, Resûlüne (asm) ve ashabına karşı yalan cümleler içeren müzik parçasını söylemek de, yayınlamak da, dinlemek de haramdır. Yaşayan belli bir kadını anlatan söz ve şiirleri dinlemek haramdır. Çünkü erkekler arasında bir kadını anlatmak da, yermek de câiz değildir. Belirli bir kadının yüz, göz, kaş, yanak, saç, kıyafet ve diğer vasıflarını başkaları yanında övmek veya yermek câiz değildir. Eğer şarkıda genelleme söz konusu ise, yani şarkı sözü belirli bir kadını değil de, genel ve meçhul bir sevgiliyi anlatıyorsa; dinleyici nin kendi helâli olan eşini düşünmesi şartıyla dinlemesi câiz olur. Böyle şarkılarla helâli olmayan bir kadını düşünmekle ise kişi günahkâr olur.
İstiâre yoluyla şarkı sözlerini meşrû düşüncelere çekebilen kimseleri n şarkı dinlemele ri de câizdir. Meselâ, yanaklard an aşağı dökülen siyah kâküllerden günah karanlığını, parlak yanaklard an îmân nûrunu, kavuşmayı anmaktan Allah’a kavuşmayı, firak ve ayrılıktan Allah’tan uzak kalmayı, sevgiliye kavuşma engelleri nden Allah’a kavuşmaya engel olan dünya meşgalelerini anlamak mümkündür. Şarkı sözlerini kalben böyle yüksek mânâlara çekmek, dinlenen şarkıyı mubah kılmaya yeterlidi r.
İnsan, dinlediğinden çok anladığından ve algıladığından sorumludu r. Bir gün şeyhin birisi çarşıda gezerken bir satıcının, “Bir dirheme on salatalık!” diye bağırdığını duyunca vecde geldi, titredi ve bayıldı. Ayıldığı zaman, neden bayıldın diye soranlara: “Bir gıda maddesi ve bir rızk külçesi iken on tane salatalık bir dirheme satılıyor. Ya hiçbir işe yaramayan kötü insanın değeri kaç paradır?” diye inledi.
Müziği haram kılan ârızaların dördüncüsü: İmam-ı Gazâlî’ye göre dördüncü ârıza kişinin kendisind edir. Bir kişinin müziği şehevî arzûları için tahrik aracı kılması haramdır. Müziğin sözleri ile haram sevmeye heveslenm ek haramdır. Müziği kendi nefsânî heves ve arzûları çerçevesinde yorumlama k haramdır. Meselâ, kâkül, gül yanak, ayrılık, kavuşma kelimeler ini duyduğu zaman şehveti ve şeytânî duyguları tahrik olan birisi müzik dinlememe lidir.
İnsan gönlünde şeytanın ordusunda n sayılan şehvet ile, Allah’ın askeri sayılan akıl nûru arasında sürekli bir mücâdele vardır. Müzik bu mücâdelede şehveti tahrik edici değil; akıl nûruna kuvvet verici olmalıdır. Bu iki ordudan birisi kalbi fetheder ve kuşatırsa zaferi elde etmiş olur ve mücâdele biter. Şeytanın müzikle kalbe girip kalbin mânevî neşesini bozmasına izin vermemeli dir.
Zamanımızda kalpleri şeytanlar kuşattı. Şarkılar ve müzik parçaları ekseriya şeytanî hevesleri tahrik amacıyla çalınır ve söylenir oldu. Gönül kendisini bir müzik parçasına kaptırmaya görsün; müziğin sazıyla ve sözüyle kendinden geçip, neredeyse kul ve insan olduğunu unutur hale geldi. Öyle ki, nice müzik parçaları ile kendi insanlığını unutan ve kendinden geçen nice gençler, elde jiletle başta kendileri olmak üzere etraflarına zarar verir oldular. İşte böyle müzikten çabuk etkilenen, mânevî terbiye almamış, kendi kimliğini İslâm ahlâkı ile yoğurmamış kişiler müzik dinlememe li. Çünkü bu kişiler müzikten zarar göreceklerdir.
Müziği haram kılan ârızaların beşincisi: Müzik dinleyici sinin âvâmdan olması da bir handikaptır. İşi gücü bırakıp müzik parçaları ile oyalanmak ahmaklıktan ve akılsızlıktan başka bir şey değildir. Boş vakitleri öldürüp, oyuna ve eğlenceye dalmak cinâyettir. Nasıl küçük günahlar ısrar ve devamla büyür ve büyük günaha dönüşürse, mubahlar da ısrar ve devamla küçük günaha dönüşürler. Mubahları devamlı olarak takip etmek kişiye bir kemâl ve feyiz vermediği gibi, kişinin elde bulunan mâneviyâtından ve feyzinden de bir miktar alır gider.
Nitekim satranç ta böyledir. Parasız veya karşılıksız oynamak şartıyla satranç mubahtır. Fakat satranç oynamaya düşkün olmak ve bunun için faydalı işlere gevşeklik vermek doğru değildir. En azından mekruhtur .
Netice olarak; İmam-ı Gazâlî’ye göre kalbin sıkıntısını yatıştırıp kalbi dünyanın fânî işlerinden soğutarak ibâdetlerine daha bir dikkatle sarılmak amacıyla belirli bir ölçü ile müzik dinlemek mubahtır. Din ve dünyasında daha bir istekle çalışabilmesi için müzik dinlemeyi hoş görmek, yanak üzerindeki ben’in güzelliği gibidir. Eğer o ben, bütün yüzü kaplarsa yüzü çirkinleştirir. Çokluk sebebiyle güzellik çirkinliğe döner. Her güzelliğin çoğu güzellik olamayacağı gibi, her mubahın çoğu da mubahlıkta kalmaz. Meselâ ekmek mubahtır. Fakat çok yemek haramdır. İşte normal şekilde müziğin mubah oluşu, fakat çoğunun haram oluşu bunun gibidir.
Başka örnekler vermek gerekirse; bal helâldir. Fakat mizacı hararetli ve asabî olanlara zarar verdiği için tıbben bu gibilere haramdır. Şarap haramdır. Fakat boğazında lokma tıkanan birisi, su ve benzeri bir şey bulamaz ise lokmayı yutmak için bu kişiye bu esnada şarap helâl olur. Burada ihtiyaç ve zarûret sebebiyle mubah olmuştur. Bunlar ârızî hükümlerdir. Bunlara bakılmaz. Yine meselâ, alışveriş helâldir. Fakat Cuma ezanı vaktinde yapılırsa haramdır. İşte bunun gibi, müzik de, ölçülü, mânâlı ve âhenkli bir ses olması bakımından aslında mubahtır. Haram olması, aslından uzak, fakat aslı ile birleştirilen bir ârıza sebebiyle dir.
İmam-ı Gazâlî ilâve ediyor: Eğer müzik boş iş denirse deriz ki: İçinde haram olmamak şartıyla boş iş ve eğlenceden dolayı Allah’ın kullarını sorguya çekmeyeceğini şu âyet bildiriyo r: “Allah sizleri yeminlerinizdeki lağvden (boşluk ve yanılgıdan) dolayı mesul tutmaz.”30
Allah adına kasıtsız olarak yemin edip sonra yemininde n dönen kimse bundan sorguya çekilmeyecek ise eğer, abartılı olmamak ve harama âlet etmemek şartıyla, şiir ve şarkı söyleyip eğlenen kimse bundan dolayı neden sorguya çekilsin? Müziğin bâtıla benzemesi de haram sayılması için yeterli olmaz. Çünkü bâtıl demek, faydasız şey demektir. Yukarıda da söylediğimiz gibi, her faydasız şey haram değildir.31
İmam-ı Gazâlî’ye göre bu ârızalar olmadığında kişinin kadın olsun, erkek olsun müzik yapması veya yapılan müziği dinlemesi haram değildir.
İmam-ı Gazâlî, müziğin haram olduğunu söyleyenlerin ileri sürdükleri delillere de cevaplar veriyor. Bunlara özetle temas etmekte fayda var:
1- Müziği haram sayanlar genellikl e şu âyete dayanıyorlar: Kur’ân, “İnsanlardan bazıları efsane ve boş sözleri satarlar”32 buyuruyor . İbn-i Mesud, Hasan-ı Basrî ve Nehâî (ra) âyette geçen “boş söz”ün müzikli söz olduğunu söylemişlerdir. Nitekim Peygamber Efendimiz de (asm), “Allah Teâlâ kayneyi, satmasını, parasını ve öğretmesini haram kıldı” buyurmuştur. Kayne içki meclisind e erkeklere şarkı söyleyen kadın demektir.
İmam-ı Gazâlî diyor ki: Bizim buna itirazımız yoktur. Biz zaten yabancı bir kadının fitne ortamında, kendileri nden emin olunmayan fâsıklara şarkı söylemesinin haram olduğunu söylemiştik. Hadiste geçen “Kayne”nin mânâsında fitne vardır. Fakat bundan, bir kadının fitne korkusu olmayan hallerde ve ortamlard a başkaları duysun duymasın, şarkı söylemesinin haram olduğu mânâsı anlaşılmaz.
Kezâ, âyette buyrulduğu gibi, boş sözler ve düzme yalanlarl a dînini satarak insanları yoldan çıkarmağa çalışmak haramdır. Buna da diyeceğimiz yoktur. Fakat her şarkı sözü dinini satmak ve insanları azdırıp sapıtmak mânâsını taşımıyor. Âyetin muradı insanları sapıtmaya karşı uyarmaktır. Tamam; insanları sapıtmak maksadıyla Kur’ân okunsa da haramdır.
Adamın birisi imam olmuş ve imamlığında sürekli Abese Sûresini okuyormuş. Çünkü bu sûrede Cenâb-ı Hak Peygamber Efendimiz’i (asm) azarlıyor. Hazret-i Ömer (ra) adamın gâyesinin fitne çıkarmak olduğunu anlayınca, adamın Abese Sûresini okumasını haram sayarak adamı imamlıktan azlediyor . Kur’ân ile sapıtmak haram olursa, şarkı ile sapıtmak ve fitne çıkarmak da elbet haram olur.
2- Müziği haram sayanlar, “Şu Kur’ân’a karşı mı alay ederek gülersiniz ve ağlamazsınız da, onun duyulmama sı için şarkı söylersiniz!”33 âyetini de delil sayıyorlar.
Biz de deriz ki: Kur’ân’ı dinletmem ek için gülmek de, ağlamak da haramdır. Âyet bunları kastediyo r. Şüphesiz Müslümanlıkla alay eden şarkı ve türküler de haramdır. Nitekim, “Şâirlere ancak azgınlar uyar”34 âyetinde şâirlerle kastedile n kâfir şâirlerdir. Bu, şiirin kendisini n haram olduğunu değil, şiiri küfürde kullanmanın haram olduğunu gösterir.
3- Müziği haram sayanlar Peygamber Efendimiz’in (asm), “İlk ağlayan ve ilk sözü müzikle söyleyen şeytandır” hadisini de delil sayarlar. Oysa bu hadiste ölü üzerine ağlamak ve ağıt yapmak kastedilm iştir. Şüphesiz Dâvûd Aleyhisse lâm’ın ve günahkârların hatâları için ağlamaları haram olmadığı gibi; mubah şekilde şevki ve neşeyi artıran müzik de haram değildir. Nitekim Hazret-i Âişe’nin (ra) evindeki genç kızların yaptıkları iş müzikle söz söylemekti. Peygamber Efendimiz (asm) Medîne’ye teşrif buyurdukl arında da Medîneli kadınlar müzikli şiir okumuşlardı.
4-Yine Peygamber Efendimiz’in (asm); “Müzik söyleyerek sesini yükselten kimseye Allah Teâlâ iki şeytan musallat eder. Bu şeytanlar o kimsenin omuzları arasında dururlar ve müziği bitirince ye kadar göğsünü tekmelerl er” hadisini müziğin haram sayılmasına delil sayarlar.
Oysa Peygamber Efendimiz (asm) bu hadisinde şehveti ve haram sevmeyi tahrik eden müziği söyleyenleri kastetmiştir. Fakat Allah sevgisini, bayram coşkusunu, evlilik sevincini, çocuk doğması neşesini ve bunun gibi mubah sevinçleri konu alan müzik bunların dışında kalır.
5- Nâfî diyor ki: Ben Abdullah bin Ömer (ra) ile yolda giderken, Abdullah bin Ömer (ra) bir çobanın kaval sesini duydu ve elleri ile kulaklarını tıkayarak yoldan saptı. Bana:
“Ey Nâfî! Hâlâ kaval sesi duyuluyor mu?” diye sordu. Ben:
“Artık duyulmuyo r” dediğim zaman kulaklarını açtı ve dedi ki:
“Peygamber Efendimiz’in (asm) de böyle yaptığını gördüm.”
Müziği haram sayanlar bu rivâyeti de delil sayarlar. Oysa eğer kaval dinlemek gerçekten haram olsaydı, Abdullah bin Ömer’in (ra) Nâfî’ye de aynı şeyi emretmesi gerekirdi . Halbuki Nâfî’ye bir şey söylemedi. Kendisini n kulaklarını tıkaması ise o an için çalgı sesinin kendisine olumsuz etki yapmasından korkmasından olabilir. Aynı şekilde Peygamber Efendimiz de (asm) böyle davranmış; fakat yanında bulunan İbn-i Ömer’i (ra) bundan alı koymamıştır. Bu da onun haram olduğunu değil; sadece onu dinlemekt en sakınmanın daha evlâ olduğunu gösterir.
Bundan biz, Peygamber Efendimiz’in (asm) o sırada mânevî müşâhedesini kaval sesi ile bozmak istemediğini anlıyoruz. Çalgı sesinin haram olduğunu değil. Nitekim namazı kıldıran Peygamber Efendimiz (asm) namazda kendisini meşgul ettiği için Ebû Cehm’in işlemeli cübbesini çıkarıp iâde etti. Bundan, işlemeli elbise giymenin haram olduğu anlaşılmaz. Sadece, kalbi olumsuz etkileyen mubahları terk etmenin evlâ olduğu anlaşılır. Zaten biz de kalbi olumsuz etkileyen mubahların bir çoklarını terk etmenin daha evlâ olduğunu söylemekteyiz.35
Müzikle ilgili olarak buraya kadar aldığımız tüm rivâyetleri ve İmam-ı Gazâlî dahil tüm âlimlerin içtihatlarını özetleyecek boyutta bir ölçüyü Bedîüzzaman Saîd Nursî hazretler inde buluyoruz . Müziğin haram olup olmama durumunu, hangi şartlarla haram, hangi şartlarla mubah olduğunu Bedîüzzaman, her an şehit olma ile yüz yüze bulunduğu Pasinler savaş cephesind e at sırtında yazdığı İşârâtü’l-İ’câzda özetleyivermiş.
Üstad Bedîüzzaman orada der ki: “Kulaktaki zar nûr-u îmân ile ışıklandığı zaman, kâinâttan gelen mânevî nidâları işitir. Lisan-ı hal ile yapılan zikirleri, tesbihatl arı fehmeder. Hattâ o nur-u iman sayesinde, rüzgârların terennümatını, bulutların na’ralarını, denizleri n dalgalarının nağamatını ve hakeza yağmur, kuş ve saire gibi her nev’den Rabbanî kelâmları ve ulvî tesbihatı işitir. Sanki kâinat, İlahî bir musikî dairesidi r. Türlü türlü avazlarla, çeşit çeşit terennümatla kalblere hüzünleri ve Rabbanî aşkları intıba’ ettirmekl e kalbleri, ruhları nuranî âlemlere götürür, pek garib misalî levhaları göstermekle, o ruhları ve kalbleri lezzetler e, zevklere garkeder. Fakat o kulak, küfür ile tıkandığı zaman, o leziz, manevî yüksek savtlarda n mahrum kalır. Ve o lezzetler i îras eden avazlar, matem seslerine inkılab eder. Kalbde, o ulvî hüzünler yerine, ahbabın fıkdanıyla ebedî yetimlikl er, mâlikin ademiyle nihayetsi z vahşetler ve sonsuz gurbetler hasıl olur. Bu sırra binaendir ki, şeriatça bazı savtlar helâl, bazıları da haram kılınmıştır. Evet ulvî hüzünleri, Rabbanî aşkları îras eden sesler, helâldir. Yetimane hüzünleri, nefsanî şehevatı tahrik eden sesler, haramdır. Şeriatın tayin etmediği kısım ise, senin ruhuna, vicdanına yaptığı tesire göre hüküm alır.”36
Bedîüzzaman’ın müzikle ilgili görüşlerini açmak gerekirse: 1- Ulvî hüzünleri ve Rabbanî aşkları canlandıran müzik menduptur, helâldir, dinlenir. 2- Yetîmâne hüzünleri ve nefsanî şehevatı tahrik eden müzik haramdır, dinlenmez . 3- Şeriatın tayin etmediği kısım ise, dinleyeni n ruhuna ve vicdanına yaptığı tesire göre hüküm alır.37 Eğer dinleyend e yetîmâne hüzünler veya şehevî hisler uyandırıyorsa, haramdır. Eğer dinleyend e yetîmâne hüzünler veya şehevî hisler uyandırmıyor; bilâkis, dinleyen kulağına gelen müziği ulvî biçimde –İmam-ı Gazâlî’nin de işâret ettiği şekilde istiârelerle- yorumlaya biliyorsa helâldir ve mubahtır.
Kadının şarkı, türkü, ilâhî vb. gibi musîkî icra etmesi meselesin de, âyette geçen “edâlı ve cilveli söz söylemekten sakınma” şartını esas almak zorundayız. Cilveli ve câzibeli olarak türkü, şarkı ve sâir musîkî parçalarını okuyan bir kadın sesi işittiğimizde, “kalbinde fesat bulunan kimse kötü şeyler ümit eder” âyetini kendimize rehber yapmalı; fesat, bozukluk, meyil ve sâir kalbî hastalıkların ağına kapılıp kötü şeyler ümit etmekten kalbimizi ve nefsimizi sakındırma çabası içinde olmayı ihmal etmemeliy iz. Bu kalbî ve hâlisâne çaba, kulağımıza çarpan gayr-i meşrû seslerin günahından bizi muâf kılmaya inşallah yeterli olur.
Bir kadının sunuculuk yapmasında da aynı ölçüler söz konusudur . Mesele, kadının tahrik ihtiva eder şekilde konuşmaması, erkeğin de hasta kalbini haram meyillerd en koruma çabası göstermesidir. Kadın tahrik ihtiva eder biçimde konuşmaz, erkek de kalbinin meyilleri ne kapılmaz ve kötü şeyler ümit etmez ise iki taraf da harama girmemiş olurlar. Nitekim yine Kur’ân’ı dinlediğimizde salt konuşmanın mubah olduğunu anlıyoruz. Hazret-i Mûsâ’nın, Hazret-i Şuayb’in kızları ile konuştuğunu38 ve Sebe’ Melikesi Belkıs’ın Hazret-i Süleyman ile ve kendi halkı ile konuştuğunu bize bildiren3 9; fakat kadını çekici olmaktan ve çekici konuşmaktan sakındıran Kur’ân, böylece bize mubahlık ve haramlık sınırını da çizmiş oluyor. Bu sınırı musikîde olsun, radyodaki bir kadın sunucuyu dinlerken olsun veya toplum hayatının şurasında burasında kadın erkek ilişkilerinde olsun korumak dînî yaşayışımızın güzelliklerindendir.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz: Müziğe, kayıtsız şartsız “haram” veya kayıtsız şartsız “helâl” demek mümkün değildir. Sahabe-i Kiramdan Ebu’d-Derda Hazretler inin, “Hak şeylerin talebinde daha şevkli, daha gayretli olabilmek için kalbimi hak olmayan şeyle dinlendir iyorum”40 sözüyle ifâde ettiği ve nihâyet Bedîüzzaman Hazretler inin müzik dinleme ölçüsü olabilece k biçimde, “Beşer hakikate muhtaç olduğu gibi, bazı keyifli hevesâta da ihtiyacı var. Fakat bu keyifli hevesât, beşte birisi olmalı.”41 Sözüyle ifade ettiği ölçüyle önemli ve faydalı işlerimizi aksatmama k ve gevşetmemek, bilâkis kalbimizi dinlendir erek faydalı iş ve ibâdetlerimize ivme kazandırmak amacıyla meşrû müziği dinlemekt e bir sakınca yoktur.
Söylenmesi, yayınlaması ve dinlenmes i mubah olan müzik parçasında aşağıdaki özellikler bulunmalıdır:
1- Müziğin sözleri ve klibi yetîmâne hüzünleri işlememelidir.
2- Müziğin sözleri ve klibi şehveti ve nefsânî arzûları tahrik edici olmamalıdır.
3- Müziğin sözleri ve klibi kötülüğü teşvik edici olmamalıdır.
4- Müziğin sözleri ve klibi İslâm’ın haram kıldığı bir şeyi övücü olmamalıdır.
5- Müziğin sözleri gıybet, iftira, dedikodu… vb gibi başkası hakkında hoş olmayan, başkasını hicveden ve kötüleyen sözler ihtiva etmemelid ir.
6- Müziğin sözleri ve klibi kin, intikam, düşmanlık, haset, kıskançlık, adâvet ve nifak tohumları ekmemelid ir.
7- Müziğin sözleri yaşayan bir kadını veya erkeği fitneye sürükleyici ölçüde teşhir ihtiva etmemelid ir. Meselâ yaşayan bir kadının saçlarını, gözlerini, kaşlarını… vs güzelliklerini nâmahreme karşı teşhir edici olmamalıdır.
8- Şarkıyı ve türküyü okuyan kimse, müziğinde sesini yumuşatarak, edâ ve cilve yaparak, karşı cinsin kötü arzûlarına itaat edeceğini çağrıştıran bir müzikal, müzik sözü ve ses tonu kullanmak tan kaçınmalıdır.
9- Şarkının sözleri mubah, söyleyiş tarzı mubah, klibi mubah, söylenme veya dinlenme ortamı mubah olmalıdır.
Dipnotlar:
1- Meryem Sûresi, 19/64
2- En’am Sûresi, 6/119
3- Hakim, Ebû’d-Derdâ’dan rivâyetle
4- Dârekutnî, Sa’lebe’den tahriçle.
5- Kütüb-ü Sitte, 6/52
6- Nûr Âleminin Bir Anahtarı, s. 21; Emirdağ Lâhikası, s. 307
7- Emirdağ Lâhikası, s. 307
8- Buharî, II, 3; Müslim, II, 605; Nesaî, III, 59
9- Beyhâkî, Delâilü’n-Nübüvve.
10- İbn-i Mâce, Nikâh, 1897
11- İbn-i Mâce, Nikâh, 1900
12- Kütüb-ü Sitte, 11/218
13- İbn Mace Nikâh, 1899
14- Buhârî, Edeb 90, 95, 111, 116; Müslim, Fezâil 70, (2323)
15- Nesâî, C.6, S.537
16- Tirmizî, Cennet 23, 4/336, (2689)
17- Ç. M. Fetvâlar, 4/91
18- İbn-i Mâce, Nikâh, 5/318; Kütüb-ü Sitte, 6/51
19- Ahzab Sûresi, 33/32
20- Kütüb-ü Sitte, 11/220
21- Kütüb-ü Sitte, 14/340; Tirmizî, Fiten 31, (2307);
22- Tirmizî, Fitne, 2309;
23- Sözler, Y.A.N., 2004, s.380;
24- Sözler, Y.A.N., 2004, s. 885; Sikke-i Tasdik-i Gaybî, s. 109;
25- Sözler, Y.A.N., 2004, s. 1123; Mektûbât, Y.A.N., 2004, s. 758, 770;
26- Mektûbât, Y.A.N., 2004, s. 471;
27- İhya, 2/695
28- İhya, 2/700
29- İhya, 2/695
30- Bakara Sûresi, 225
31- İhya, 2/702-704
32- Lokman Sûresi, 6
33- Necm Sûresi: 59
34- Şuarâ Sûresi: 224
35- İhyâ-i Ulûmiddîn’den özetle, 2/705-711
36- İşârâtü’l-İ’câz, s. 71, 72
37- İşârâtü’l-İ’câz, s. 72
38- Kasas Sûresi, 28/25
39- Neml Sûresi,27/29-44
40- Kütüb-ü Sitte, 11/221
41- Emirdağ Lâhikası

http://www.islam-green34.com/ 



GENEL MÜZİK VE İSLAM 

FORUM ALACAKARANLIK İSTANBUL 

ALİ CEMİL KIRATLILAR 
İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 

Forumda " Müzik Haram'dır " başlıklı 
Yazıyı okudum ve bu konuda 
Açıklamak istediğim bazı şeyler var
İhahiyatçı bir Zat-ı Muhteremin  
Forumdaki yazısından,bazı kısa kesitleri özetle alıp 
Sizlere,kendi farklı fikir ve düşüncelerimle birlikte
Yorumlayarak aktarıyorum,okuyunuz
Zat-ı Muhterem,başka bir ilahiyatçıdan alıntı yaparak
Foruma naklettiği yazısında 
Müzik kelimesinin
Yunanlıların büyük putları olan
Zeus'un kızları sayılan
9 heykele verilen ( Müz ) isim olduğunu belirtiyor 
İslamiyetle bir ilgisinin olmadığını 
Bütün dinlerde,müziğin günah olduğunu belirtiyor

Öncelikle biz şunu belirtelim 
İslami literatürde müzik kelimesi değil
" Hendese-i Savt İlmi " geçerlidir
Bu ilim dalı ise
Yunan literatüründen alınma
Müz kelimesi ile,izah edilemez
İslami literatürde " Savt " kelimesi geçerlidir 
Ayrıca,tamamen tüm türlerinin 
Günah olarak nitelendirildiği musıkinin
İslamiyet'de dahil,bütün dinlerde 
Var olduğu gerçeğini,nasıl günah olarak
İzah edeceksiniz
Günah olan şey,bütün dinlerde yer alabilirmi
Peygamberimiz dönemindede,musıki eğitimi
Kuran-ı Kerim ve ezan okunmasında kullanıldı
Peygamberimizin etrafında marangoz ve demirci 
Olduğu gibi,şair ve müzisyenlerde vardı
Peygamberimizin şair ve müzisyenleri 
Huzuruna almadığı ve kovduğuna dair
islamiyeti herkese anlatırken
Şair ve müzisyenlere anlatmadığına dair 
Bir hadis-i şerif varmı,hayır yok
Herkes kendi mesleğini yine icra etti
Sadece,islamın ilkelerine göre şekiller değişti
Musıki raks türünden,ilahi bestelerine odaklandı

Zat-ı Muhterem yazısında 
Aletsiz çalgısız şekilde
Belli kalıplar içinde,icra edilen insan sesine 
Teganni ( Sima ) denildiğini
Alet ve çalgı ile birlikte icra edilmesine gına ( Müzik )
Denildiğini ve ilk teganni ile gına edenin 
Şeytan olduğunu belirtiyor

Bizde diyoruzki
İnsan sesi ile yapılan müzik ile 
Çalgı ie yapılan müzik arasında ne fark vardır
Tümü aynı ölçü,usül ve ses donelerini barındırır
İnsanın çıkardığı Do-Re notası ile
Enstrümandan çıkan Do-Re notası aynı muhtevadır
Ayrıca doğadaki,yada enstrümandaki seslerin
Kaynağı yine Rabbimizin oluşturduğu 
Tabiatın fizik kanunlarıdır
İnsanların bu kanunları oluşturmaya
Cüzzi iradesi yeterli değildir
Doğadaki mevcut seslerin,yaratıcısı insan değildir
Herşey yoktan var eden Allahın eseridir

Zat-ı Muhterem
Tasavvuf müziği diye,bir müziğin olmadığını
Mevlana Celaleddin-i Rumi Hazretlerinin 
Asla dönmediğini ( Sema ) 
Ney ve Ud gibi çalgıları çalmadığını ifade ediyor

Bizde diyoruzki  
Bunun içinmi,hafızlar ve müezzinler
Mevlevi dergahlarında,musıki eğitimi alıyorlardı
Sürekli,haram ve günah icra edilen
Mevlevi dergahlarına,hafız ve müezzinler 
Eğitim almaya gönderilebilirmiydi

Zat-ı Muhterem
Kilise müziği diye bir müziğin 
Hristiyanlıkta ve Hz.İsa a.s döneminde olmadığını
Belirtiyor

Bizde diyoruzki,musıki insanlık tarihi ile birlikte 
başladı 
Her asırda ve her yerde vardı 
ve bundan sonrada var olmaya devam edecektir
Hristyanlık veya Müslümanlık diye
Musıki açısından,bir ayrım noktası hiç olmadı 
Musıki her inanç sisteminde vardır ve var olacaktır 

Muhterem Zat 
Vezinli şiirlerin,belli ezgilerle
Çıplak ses ile söylenmesinin,haram olmadığını
Çalgı aletleri ile söylenmesinin,haram olduğunu belirtiyor
İlahilerin,çalgısız olarak,insan sesiyle söylenmesinin
Haram olmadığını 
İlahilerin,Allah-u Teala'yı ve Peygamberimizi övdüğünü 
Bunun bir ibadet olduğunu belirtiyor 
Ancak,çalgı aletleriyle
İlahi söylenmesinin,haram olduğunu belirtiyor

Bizde diyoruzki
İlahi,kaside,tekbir gibi doneler
Dini ve tasavvufi musıki içinde yer alan 
Form çeşitlerindendir
İlahileri veya herhangi bir musıkiyi 
Okuyacak insanların ses eğitimleride 
Kademeli olarak,çalgı sesi ile birlikte veriliyor
" Hendese-i Savt " ilminde 
İnsan sesi helal,çalgı sesi haram diye bir kural yoktur
Sağlıklı bir ses yani şan eğitimi alınması için
Enstrüman sesinin dinlenilmeside tavsiye edilir
Bu yeni bir şey değil,yüzyıllardır böyle 
Çalgı haram denilir ve enstrüman sesinin 
Dinlenilmesine izin verilmezse
Sağlıklı bir ses ve şan eğitimi nasıl verilecek
Rüzgar ve kuş sesi ilemi
Osmanlı döneminde veya günümüzde 
Ve dünyada bunun eğitimi bu şekildedir
Hiç bir enstrüman sesi duymamış birine
Ses yani Şan eğitimi kolay verilebilirmi
Enstrüman sesini yasaklayarak
Sağlıklı bir ses ve şan eğitimi verilebilirmi
Enstrüman sesi olmadan,insan sesinin
Aynı notaları ihtiva etmesinin kontrolü 
Sağlıklı olarak yapılabilirmi   

Şeyhülislam Ahmet ibni Kemal ( r.a ) Paşa 
Hazretlerinin 
Peygamberimizin hadislerini içeren " Hadis-i Erbain " isimli 
Eserin içinde 39. Hadis-i şerifte 
Peygamberimizin,mizmarları kırmak 
Ve hınzırları öldürmek için
Geldiğini ve mizmarlar diye bahsedilenin 
Tüm çalgı aletleri olduğunu belirtiyor 
Yine bir hadis-i şerifte 
Kuran-ı Kerim'in Arap şivesiyle 
Ve sesiyle okunması gerektiğini
Şarkı gibi okunmaması gerektiğini belirtiyor

Bizde diyoruzki
Çalgı aletleri haram ise
Peygamberimizin Medinede kurduğu 
Davul,def gibi musıki aletleriyle 
İslami marş ve ezgileri çalan 
Bandonun,Mekke'nin fethiyle birlikte
Mekke'ye girerken 
Çalgı aletleri kumamı gömüldü,hayır
Çalmaya devam ettiler 

Kuran-ı kerim'i güzel okumak için kullanılan
Tecvid'in ve usüllerin
Ezan okunurken kullanılan,makam gibi unsurların
Veya vezinli şiirlerin,belirli kalıplarla okunması için
Gerekli olan ses ile ilgili tüm donelerin ve ölçülerin 
Fonetik,diksiyon ve musiki gibi,mevzuların tümünün toplamı
" Hendese-i Savt " ilminin konusudur
Musıki haram diyerek 
" Hendese-i Savt " ilminin anlaşılmasını 
Ve gelişmesini durdurarak 
Ölçüsüz şiir,tecvid'siz ve usulsüz Kuran-ı Kerim
Makamsız ezan ve dizilere aykırı ilahilerin okunmasına 
Zemin hazırlamış olursunuz 
Asıl o zaman Kuran-ı Kerim'in usulsüz okunmasının
Şarkıya dönüşmesinin önünü alamazsınız
Kuran-ı Kerim okuma usul ve kaidelerinin
Verildiği eğitimde 
Yine " Hendese-i Savt " ilminin konusudur
Bu ilmi reddederek,Kuran-ı kerim'in 
Düzgün okunması için eğitim veremezsiniz

Herhangi bir Konservatuvara giderek
Şan ve saz eğitimi nasıl veriliyor,görürseniz
" Hendese-i Savt " ilmini biraz araştırarak
Teoloji ilmini inceleyerek 
Ayet-i Kerime ve Hadis-i Şerifleri'de
Metodoloji ilmiyle karşılaştırarak,yorumlarsanız
Daha isabetli sonuçlar ve hükümler 
Elde etmiş olursunuz
Böyle yaptığınız takdirde 
Haram olarak,direkt nitelendirdiğiniz 
Muski ile ilgili,bir çok mevhum'un
Gerçek yapısınıda çözmüş olursunuz 
Dolayısıyla " Tasavvuf müziği diye,bir şey yoktur "
Yada " Müzik ve çalgı kesinlikle haramdır "
Tezinizinde,araştırılmadan incelenmeden
Alel acele verilmiş bir karar olduğunu,fark edersiniz

Zat-ı Muhterem,yazısının sonunda ise 
İslamiyet'te,düğünlerde davul ve def çalınmasına
Savaşlarda,bando ve mehter çalınmasına izin verilmiştir 
Açıklamasını yapıyor
Dolayısıyla,çalgı aletlerinin haramlığı düsturunu
Davul,def gibi çalgı aletlerinin çalınmasının
Haram olmadığını belirterek,kendisi yok etmiş oluyor
Çalgı aletlerinin tümü,seslerin havadaki titreşimi
Yani fiziksel kurallara göre ses üretiyor
Bu telli,telsiz,vurmalı gibi bütün çalgılarda aynı
Bütün çalgılarda imalat sistemi ve çeşitleri  
Tenör-Bariton-Bas ve Soprano-LowAlto-Kontralto
Ses genliği sistemine göre oluşuyor
Bu ses sistemide,Allah'ın insan bünyesine
Akciğer,diyafram,gırtlak ve teller gibi materyallerle 
Monte ettiği ses genliği sisteminin 
Enstrümanların yapım teknolojilerine 
Aktarılmasıyla oluyor
Yani temelde tüm aletlerin ses genliklerinin 
Asıl mimarı,insan değil Allah'tır 

Yüzyıllardır,hristiyan veya müslüman fark etmeksizin
Telli veya telsiz tüm enstrümanların
Herkes tarafından,kullanılıyor olması 
Ve kullanımının insanlık tarihiyle birlikte başlayıp
İnsanlık tarihiyle birlikte,bitecek olması yüzünden
Telsiz alet helaldir,telli çalgı haramdır 
Gibi tartışmaların,yersiz ve gereksiz 
Ve kimseye bir faydasının olmayacağı
Artık kabul edilmesi gereken bir gerçektir

Bence,Musıki veya çalgı haramdır gibi
Boş mevzularla meşgul olmak yerine
İnsanlık için çalışmak,daha hayırlıdır 
Batılılar,çalışarak ve üreterek
Bilim ve teknoloji ile 
Dünyaya hükmederken
Müslümanların boş laflarla,meşgul olmaları 
Çalışmayıp üretmeyip,fetva vermekle 
Zaman geçirmeleri 
İnsanlık ve islam için,çok büyük bir ayıptır

Musıki haramdır demek yerine
Message isimli,Hz.Muhammed Efendimizin
Hayatını konu alan,Amerikan yapımı sinemanın
Bestelerini ve müziklerini 
Müslümanlar daha güzel yapmalıydı

Bu konu ile ilgili,dikkatimi çeken   
The New-York Conservatory for Dramatic Arts mezunu olan
New Orleans İslamic Radio isimli 
İnternet radyosunda,islami müzik yayınları yapan
Aynı zamanda,Houston'da özel bir klinikte
Müzik ile hastaları,tedavi etmek üzere,eğitim alan 
Müslüman Amerikalı müzisyen,Dick Jeffray Harrison 
Curtis Institute of Music okulunun 
Müslüman öğrencilerinin çıkardığı 
İslamic fon Music isimli dergide
İslam And Music başlıklı 
Yazısından özetle,bazı yerleri aktarayım

Dick Harrison yazısında
Allah tarafından,insanların müzikal sesleri
Çıkarabilmesi için,akciğerler,diyafram,gırtlak ve teller gibi 
Materyallerle tamamlanan,bir ses sistemiyle birlikte  
Mucizevi olarak yaratıldığını 
Bu sistemin,bu şekilde 
Çok kapsamlı özelikleriyle ve oktavsal nitelikte 
İnsan dışında,hiç bir canlıda bulunmadığını,belirtiyor
 
Bu sesleri ve farklı türde sesleri
İnsanın duyabilmesi içinde 
Örs,çekiç.üzengi gibi materyallerle oluşturulan 
Kulak denilen,duyu sistemi ile birlikte,yaratıldığını
Bunun sebeplerinden birininde
İnsan'ın,Allah tarafından,müzikal sesleri 
En ince detayına kadar dinleyebilmesi ve algılayabilmesi için 
Böyle mucizevi bir duyu sistemi ile birlikte,yaratıldığını belirtiyor

Hz.Adem a.s ile 
Peygamberimiz Hz.Muhammed sav Efendimizde dahil 
Bütün peygamberlerin ve tüm yaratılmış insanların
Müzikal sesleri duymaları ve dinlemeleri için
Aynı fıtrat üzere yaratıldığını,belirtiyor 
 
" Ben,hiç bir müzik türünü dinlemem,kesinlikle haramdır " 
Diye direten birine,öncelikle,musikinin haramlığının
Yer,zaman,amaç ve müzik türüne ve içeriğine göre
Değiştiğinin açıklanması gerektiğini,belirtiyor 

Allahın yaratılış sıfatına göre 
" İnsanın ruhu ve bedeni
Allah tarafından,herhangi bir müzik türünü 
dinlemek üzere yaratıldı,bu bir bilimsel tesbittir "
ibaresine göre
" Ben hiç bir müzik türünü 
dinlemem "ifadesinin,bir insanda oluşmasının
Allahın yaratılış sıfatına aykırı
Bir durum olduğunun bilinmesi
Bunun nedenlerinin,araştırılması 
Duyma bozukluğundan oluşan,bir rahatsızlık varsa  
Öncelikle,Odyometri testine tabi tutulması
Eğer,duyma bozukluğu yoksa
Ve müzikal sesler,gerçekten algılanamıyorsa
Bu kişinin,bir EarSound kliniğinde,tedavi altına alınması gerektiğini,belirtiyor
 
Eğer,bu durum düzelmiyorsa
" Ben,hiç bir müzik türünü dinlemem " hezeyanı
Mütemadiyen devam ediyorsa
Ruh ve beden yapısı,normal ve sağlıklı insanlarda
Bu tür hezeyanların bulunmasının
Mümkün olmadığı,bilimsel bir gerçek olduğundan
Bunun,bir takıntı ve saplantı haline getirildiği 
Psikolojik bir problem ve bunalımdan kaynaklandığı  
Herhangi bir psikiyatri kliniğinde
Tedavi altına alınması gerektiğini,belirtiyor

Dick Harrison,Houston'daki özel klinikte
Bu şekilde bir veya iki hastaya denk geldiğini
Kuran-ı Kerim okuyarak,gitar ile ilahileri seslendirerek
Ve bunun gibi,farklı tedavi şekilleri deneyip
Hastaları tedavi ederek,taburcu ettiklerini belirtiyor

Kuran-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerde 
" Musiki kesinlikle haramdır " 
Veya " Bütün müzik türlerini dinlemek haramdır " şeklinde 
Bir açıklama olmadığı halde
Bazı ilahiyatçıların,bu tür söylemleri,gündeme taşımalarındaki
Asıl amacın ne olduğunuda,anlayamadığını belirtiyor
Bu şekilde davranmalarının
İnsanlığa,islam'a ve müslümanlara 
Bir faydasının olamayacağını belirtiyor


Yine bu konuyla ilgili,akademisyenlerin görüşlerini 
Aşağıya aktardım okuyunuz

Selçuk Ünversitesi İlahiyat Fakültesi
Temel İslam Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi
Prof. Dr. SAFFET KÖSE

Müzik mutlak olarak helal veya haram değildir. 
Bu, müziğin sözlerine göre,söyleyene göre değişen bir durum arz eder. Eğer müziğin konusu,İslam’a aykırı bir şey taşımıyorsa,herhangi bir enstrüman ile söylenmiş olması,onun haram olduğu anlamına gelmez.
Bu tasavvuf müziği içinde geçerlidir
Türk sanat müziği içinde geçerlidir,Türk halk müziği içinde geçerlidir. Bunlar uydurma değildir. Bunların bir kültürü vardır, bunları ortaya çıkaran bir ortam, bir amaç vardır. Güzel ses fıtri bir şeydir. 
Müzik,seslerin ahenkli şekilde bir araya getirilmesinden ibarettir. 
Çalgı haramdır, tasavvuf uydurmadır vs gibi şeylerin 
Söylenmesinin nedeni ise,bazı kitaplarda, bazı hadislerde
Bu konuda yazılanlardır
Ama bu kitapların metodolojk açıdan incelenmesi gereklidir. 
Hz. Ömer’e “Şu adam türkü söylüyor” demişler
Hz. Ömer “ Türkü söylemesinde ne yapsın” demiş. 
Hz. Ayşe’nin bir tef'i varmış ve insanlar o tef 'i düğünlerde bayramlarda Kendisinden ödünç alır, çalarlarmış. 
Hz. Peygamber diyor ki  " Nikâhla zinayı ayıran musiki ve eğlencedir " Bununla ilgili hadis-i şerif var. 
Müzik,çalgı haramdır denemez. Allah yarattıysa onun kullanılacağı bir yer mutlaka vardır. Bu resim için de geçerlidir. Resim de müzik de geleneğimizde olan fıtri bir şeydir. İnsanların buna ihtiyacı vardır. 

İslami Yazar ve Araştırmacı İSMAİL NACAR
 
‘ Çalgı haram’ ifadesi Kuran’da yok, bilimsel bir açıklama değildir’ 
Bu konu ile ilgili Kuran’da herhangi bir yasak yok. 
Bize gelen Peygamberin hadislerinde ve sünnetlerinde de böyle bir yasak yok. Bu sonraki yıllarda bazı sufilerin icraatlarıdır. Müzik insanın fıtratında, doğasında olan bir şeydir, çalgı da o insanın doğasındaki duyguların icat ettiği aletlerdir. Meseleye İslam açısından baktığınız zaman o ifadeler doğru değildir. Maalesef bazı ilahiyatçılar bu yanlışlara alet oluyorlar. Son zamanlarda mevcut atmosfer de göz önüne alarak, tarikatlar her yerde çok egemen. Her konuda belli odakları memnun etmek için bazı ilahiyatçılardan bu tip ifadeler çıkıyor. Türkiye’nin önündeki en büyük tehlikelerden biri budur. İslam kaynaklarında böyle bir ifade yoktur. Böyle açıklamalar yapmak için Kuran bileceksiniz, usul bileceksiniz, fıkıh bileceksiniz, sünnetin yöntemini bileceksiniz. Bunun bilimsel ve ilmi hiçbir yanı yok, üstelik ciddi âlimlerin böyle bir ifadesi yok.



Ankara Ünversitesi İlahiyat Fakültesi
Emekli Öğretim Üyesi 
Prof. Dr. BEYZA BİLGİN

Musıki,çalgı, tasavvuf müziği hep vardır, olacaktır. İlahiyat fakültelerinde musıki bölümlerimiz var. Bu bölümler de mi haram
Çalgıyla söylenen ilahilerimiz var, bunlar da mı haram
( Musıkinin veya çalgının,haram olduğu görüşü )
Bazılarının kendi 
görüşüdür, genellenemez, İslam’da böyledir
( Musıki ) haramdır denemez. Çünkü değil. 

Üstteki Beyza Bilgin'in yazısı dışında
Bu konuda farklı bir yorum ise
Musıkinin helal ve haram yönlerinin olduğu
Gerçeğidir


İlahiyatçı Yazar ALİ RIZA DEMİRCAN

‘Alkole, kadınlı erkekli dansa ve sekse yönlendiren müzik haram'dır ’ 
Değinilen ölçüler ışığında muskinin haram olarak vasfedilebilecek çeşitlerini şöylece özetleyebiliriz. Güftesinde İslam ilahiyatına aykırılık bulunan musıki eserlerinin icrası ve onaylanarak dinlenilmesi haramdır, yasaktır. Aslında bu tür nesir ve manzum eserlerin tasvip edilerek okunması ve dinlenilmesi de haramdır. Kurân-ı Kerim’in, İslâmın iman sistemini örgüleyen ilgili âyetleri bu yasağın delilleri olarak görülebilirse de, Peygamberimiz yasaklığa tam bir açıklık getirmektedir. İçki ve zina gibi haram fiillere yönlendiren veya cinsellik öğelerini sağ duyunun çirkinlik olarak niteleyebileceği şekilde kullanan güftelerin omurgasını oluşturduğu musıki eserleri de haramdır. Beraberinde alkollü içkiler alınan veya kadın erkek karmaşıklığı içinde bedensel temasları içeren oyunlar oynanan musıki de haramdır. Çünkü burada haramlığı açık olan şeylere musıki yoluyla onay, katılım ve de yardımlaşma vardır. Cinsel duyguları kamçılayan giysiler içinde ve rakslar eşliğinde kadın icracılar tarafından sunulan musıki de hiç şüphesiz haramdır. Çünkü İslam, Kuran diliyle kadın sesinin cinsel mesajlar verecek şekilde cezbedecek kılınmasını, Peygamber eşlerinin şahsında bütün Müslüman kadınlara yasaklamaktadır. 

Üstteki Ali Rıza Demircan'ın 
yazısından çıkan mana bize göre şöyledir : 
Haram kabul edilen şeylere bulaşan
Musıki haramdır,her tür musıki bu gruba girmez
Helal olan musıki çeşitleride vardır 

Marmara Ünversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi
Prof. Dr. BAYRAKTAR BAYRAKLI 

 “Çalgı haramdır’’ demek yanlıştır, önemli olan çalgıyı ne için kullandığındır. 
Çalgıyı hangi nedenle, hangi eğlence türünde kullanıyorsun mesele odur yoksa çalgının kendisi haram olmaz. Çalgının ne için kullanıldığı tıpkı tabancanın, bıçağın ne için kullanıldığının önemli olmasına benzer bir özellik taşır. 


https://www.haberturk.com/polemik/haber/624942-muzik-haram-polemigi

https://www.vidivodo.com/huzura-dogru-muzik-haramdir